pandawa 5

Mengenal gambar wayang pandawa

1. Yudhistira

 yudistira

Dasa nama       : Darmakusuma, darmawangsa. Ajathasatru, Dwijakangka,    Gunatalikrama, Dwijakangka

Kasatriyane     : Ngamarta

Garwa             : Dewi Drupadi peputra Pancawala

Sifat                : Sabar lan nrima, setya lan tresna dhateng sesamai, jujur,  remen paring dana, gandrung dhateng kautamen, lan adil paramarta

Kadigdayan    : Saged pirsa lelembad, Triwikrama

Gaman/Aji-aji : Kyai Tunggulnaga (payung), Karawelang (tombak) / Jimat Jamus Kalimasada

 

 

 

 

 

 

 

 

  1. Werkudara

werkudura

asa nama          : Bayudutam Balawam Bima, Pandhusiwii, Kusumadilaga, Kusumayuda, Sena Wijasena, Gandawastratmaja, Bratasena

Kasatriyane      : Tunggul pamenang, Jodhipati

Garwa               : Dewi Arimbi, Dewi Nagagini

Sifat                  : Lugu, jujur, prasaja, tan mendha saking bebaya, tan wedi guntur teka kang sinedya, kang cinipta dadi

Gaman/Aji-aji  : Kuku Pancanaka, Gada Rujakpolo, panah Bargawastra / Bandung bandawasa, wungkal bener, blabag pangantol-antol, Jalasegara

 

 

 

 

 

 

 

  1. Arjuna

arjuna

Dasa nama        : Janaka Margana, Kuntadi, kombang Ali-ali, Kalitji, Indratanaya

Kasatriyane       : Madukara

Sifat                   : Tansah aih,rremen tetulung, mancalaputra mancala putri sekti tanpa aji-aji, nglurug tanpa bala, satriya socaning bathara

Garwa                : Dewi Sembadra, dewi Sri Kandhi, Larasati

Putra                  : R. Abimanyu

Gaman / Aji-aji : Keris kyai Kalanadhah pulanggeni, Paasopati, Ardadedali, Sangkali Cundhamanik bramastra Sarotama Wisesa pamungkas / Palimunan, Tunggengmaya, Sepiangin, Mayabumi, Pengasih, Asmaragama

 

 

 

 

 

 

  1. Nakula

Nakula

Dasa nama        : Pingten

Kasatriyane      : Sawojajar

Sifat                 : Tansah jagi karahayoning nagari

Aji-aji               : Pranajati, cupu isi toya panggesangan saking Bathara Indra

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  1. Sadewa

sadewa

Dasa nama       : Tangsen

Kasatriyane     : Bumiretawu

Sifat                 : tansah jagi karahayonanigng nagari

Aji-aji              : Mantra pangruwatan, aji Purnamajadhi

 

 

Novel randha kempling

Randha kempling

Siji

Suwara jangkrik lan walang krungu saka sakjroning omah jawa ana ing pinggiran sawah dusun Tegal Sari. Sumi randha anak siji seng umure durung ngambah 20 tahun lagi ndeplok jagung nyambi nggendong anake seng isih umur 1,5 tahun. Jaman kuwi jaman nalika pak Soeharto isih dadi pemimpin ana ing negara Indonesia. Setahun kepungkur uripe Sumi ora patiya rekasa kaya saiki, amarga isih nduweni bojo, Kemi jenenge.

Sumi jaman kuwi ora nduga yen bakal ditinggal tilar donya Kemi saklawase amarga musibah seng ora pernah kebayang sakdurunge. Sumi isih kebayang- bayang jaman nalika Kemi arep ninggal bojo lan anake saklawase. Jum’at kliwon dinane, nalika kuwi sumi ana ing pawon arep masak lawoh gawe Kemi seng isih nggolek ramban gawe pakan wedus ana ngalas, Kemi makani wedus seng cacahe ana 5. Wedus kuwi nggadoh saka mbah jaimin blantek kewan Kng terkenal ana ing Dusun Tegal Sari, nalaika Sumi ngrajang Lombok sumi krasa deg ser neng atine.

” arep Ana apa Jane ki too? kok atiku deg-deg ser kaya ngene” ana ing batine sumi.

Jaman kuwi omah-omah ana ing Dusun Tegal Sari durung padha nganggo lampu, isih padha nganggo sentir seng isisne lisah patra. Jum’at sore kuwi Kemi muleh karo nyunggi ramban (godhong nangka) liwat mburi omahml            kune Kemi amarga kandange Ana ing mburi omah, sakwise kurang luwih 10 meteran tekan kandhang Kemi kepleset, amarga sore kuwi kahanan isih udan lan peteng. Sakjane ora patiyo banter tibane Kemi ananging sirahe Kemi tiba pas kena watu cilik seng wes suwe kependem Ana ing kono, tibane kuwi mau gawe Kemi ora sadhar lan tilar donya.

Ana ing pawon Sumi uwis rampungan masak, niyate arep niliki wedus seng mbak-mbek menawa durung ana ramban seng cemawis ana kono. Sumi kaget weroh bojone seng uwis kaku ora obah, Sumi banjur mbengok,

” tulung- tulung bojoku tuuluuunggg”

Suara tulung- tulung Sumi gawe tangise Joko anake seng nembe wae diturokake sumi Ana ing amben seblah sumi mau masak. Ora suwe tangga teparone Sumi padha nututi Sumi seng ws semapot ana ing sisihe kemi bojone.

Bayangan kuwi seng durung bisa ilang saka pikirane Sumi randha anak siji seng mbiyen dadhi bunga desa Ana ing Dusun Tegal Sari. Saya suwe sumi ora betah ngrasakke kahanan seng gawe Sumi saya suwe saya gereng, banjur sumi dijak muleh melu wongtuwane maneh. sakjane sumi ora tegel melu wong tuwane maneh amarga wong tuwane isih nduweni tanggungan ngrumat adhi-adhine sumi seng isih padha cilik.

Let sedelok Sumi banjur melu wong tuwane, niyate gawe ngilangke bayang-bayang seng isih ana ing pikirane Sumi. Ananging Sumi ora bisa ngilangake bayang-bayang seng uwis kelakon ana nek 3 tahun. Sumi randha anak siji seng nduweni anak umure uwis 4 tahunan isih ketingal ayu dewe ana ing Dusun Tegal Sari, ora merga bapak lan simboke Sumi wong sugeh utawa mampu ngragati Sumi. Ananging Sumi jaman isih cilik pancen uwis dadi bunga desa ana ing Dusun Tegal Sari. Malahan ora namung ing Dusun Tegal Sari ana ing Dusun liya Sumi yo uwis terkenal ayune.

Sumi saya suwe saya ketingal ayu padahal uwis nduweni anak siji. Ora suwe Sumi dadi randha akeh seng padha arep ngepek bojo Sumi. Nalika kuwi jam 6 isuk, Sumi isih ngumbahi ana mburi omah ditunggoni entok cacah 8 seng padha nggolek pangan ana ing comberan cepak jedeng (kamar mandi).

“ Sum Suuum mreneo tak andani sedelok” Simboke ngundang saka ruang ngarep.

“ Inggih mbok mengkih rumiyen kula nembe ngumbahi ompole Joko” Sumi njagong ana ing dingklik cilik saka kayu jati gaweane kemi nalika isih uripana ing dunya.

” Uwis gaweane tinggalo sek delok tak omongi mreneo sek ndok”

Sumi banjur menyat saka dingklik terus nemoni simboke seng isih lungguh ana ing kursi dowo ruang ngarep.

“Inggih mbok dospundi?” Sumi penasaran.

“Ngene ndok cah ayu mau ana Slamet anake pak moden mrene”.

“Mas Slamet mriki badhe menapa mbok?” nyaot omongane simboke seng durung rampung omonge.

“Mau Slamet rene sakjane arep ketemu kowe ndok nangih mboh kok njur pamit muleh omonge arep ana acara ndadak”

Sumi meneng wae karo ngringkesi gelas isi teh seng mau disuguhake Slamet.

” nggih pun mbok kula badhe nerusake ngumbah ompole Joko maleh”

” yowes kono aku ya tak mareng neng pasar sek nggawa dagangane mbah Nariman” metu saka omah karo nggendong entek isi cengkeh lan kapulaga.

Sakwise rampungan ngumbahi Sumi ndeplok jagung gawe sarapan bapak lan adhi-adhine seng arep padha magkat sekolah. Sakwise omah sepi Sumi banjur resik-resik pawon seng mau bengi gawe nata dagangan simboke.

“Maaak- maaak” suarane Joko saka njero kamar.

“Ehh Lee cah Bagus rene, make neng pawon Lee”

Joko banjur metu saka kamar karo nggawa dolanan seng wingi ditukokke mbah putrine. Dolanan kapal otok-otok uwis bisa gawe seneng atine Joko seng wis ora bisa ngrasaake kaya ngapa kasare tangane bapakne. Sumi uga kaya mangkono uwis seneng bisa nyawang anake bisa nguyu, kadhang-kadhang Sumi isih kebayang-bayang kaya ngapa rupane bojone seng mirip karo Joko.

Jam ana ing ruang tengah muni, tandane uwis jam 10, wayahe Sono muleh saka sekolahan, Sono yaiku adhi ragile Sumi.

 

 

 

Loro

” Assalamuallaikum mboook-mboook” mlebu karo nggendong tas seng uwis padha suwek amarga dicacah tikus.

” wis muleh son!” Saurane Sumi.

” sampun Mbak, kok sepi simbok neng ndi Mbak?”

” simbok mareng pasar nggawa dagangane mbah Nariman paling karo tuku beras”.

Sono ngemek wetenge sajake ngeleh amarga mau isuk durung sarapan. ” njangan opo Mbak?”

” tilikono dewe, kae neng pawon ana apa sak anane teko dipangan seek ngko simbok lak yo nggawa jajan saka pasar”

Sono langsung salen ana kamar langsung njupuk Sega jagung sak lalapane, gereh, lan sambel klapa seng uwis cemawis ana meja pawon. Sono ketok seger banget anggone mangan, kaya dene ora tau mangan Sega jagung. Padahal kuwi pakanan sak mbendinane keluargane amarga ora kuat tuku beras.

Kaya dene bocah2 liyane sakwise mangan Sono langsung pamit dolan menyang omahe kancane sekolah seng kala jaman kuwi uwis apik dewe ana ing Dusun Tegal Sari.

” Mbak aku arep dolan nggone Pardhi” nyelehke piring.

” ya, tapi kono luhuran sek ngko ndak diseneni simbok” Sumi lagi ngemiki Joko seng agi liyer2 arep turu.

“ ya mbak” menyat njupuk sarong.

Sakwise Sono luhuran langsung ora sabar dolan ana omahe pardhi amarga jarene pardhi pas sekolah mau ngomong yen nduwe dolanan anyar sing nukoke bapake saka kuta jakarta. Ketungkul seng dolanan ana omahe pardhi ora krasa yen uwis sore,

Engkrat-engkret suwara jenggeret nandani bakal tekane wengi lan tibaning Surya ana ing kulon, kemrisik banyu udan lan hawa atis gawe sono cepet-cepet muleh.

Ana ing ngomah Sumi lan Simboke padha lagi leyeh-leyeh karo ngenteni tekane wengi.

“ Sono durung muleh seng dolan Sum?” Pitakone simbok marang Sumi.

“ dereng mbok mboten wanton muleh kadose amargi jawah mbok” saurane sumi radha mbrengengeng.

“ la yo adhimu ki dikandani ok mbergudul sak karepe dewe mula diparabi kancane mbah dol ndok”.

Let sedhelok Sono teko, “assallamuallaikum” Sono mlebu omah karo teles kabeh merga kudanan.

“ jajan opo mbok? Kebiasaane Sono yen simboke muleh saka pasar nekokake jajan.

“ ealah le le urung-urung ok uwis nekokake jajan opo mbok yo adus sek po piye jajane ngko, saiki ki uwis mangsa rendeng ok ya dolane adoh-adoh nek udan lak ya kapiran dewe to le” mbrengengeng ngandani Sono.

“ inggih mbok”.

“ kae simbok namung tuku jenang candel, kowe siji Joko siji”.

Namong jenang candel seng bisa dituku karti kuwi wae bathi saka adol cengkeh lan kapulaga mau, liyane uwis gawe tuku beras lan tahu. Tuku beras lan tahu kuwi uwisbejo kanggone karthi, amargi biasane namung bisa tuku jagung utawa mitro. Amarga mau bathine adol cengkeh lan kapilaga radha akeh dadine Karthi lan anak-anake bisa mangan radha enak mbengi kuwi.

Mbengi kuwi anak-anak bisa ngumpul kabeh biasane sumi isih ana ing omah lawase karo Joko anake. Udan durung gelem leren nelesi lemah, isih deres wae kayane arep sewengi seng udan.

“ Sum trucoh seng ana ing ruang tamu kae uwis ditadahi nggowa ember?” Pitakone karthi marang sumi.

“ Sampun mbok, sampun kula tadahi ngangge ember”.

“ ooo yowes samar nek agung aku jobine”.

“ wis kono anake ndang dikeloni ngko ndak palah dolanan banyu udan seng mbok tadahi mau”.

 

 

Telu

Kulit putih lan mulus, rambut ikal, irung mancung lan mata sipit gawe   Sumi randha anak siji isih ketingal ayu dewe ana ing Dusun Tegal Sari. Ananging saya suwe Sumi nduweni rasa ora betah yen kon urip melu uwong tuwane terus.

“ora bakal aku melu wong tuwaku terus kaya ngene aku kudu bisa urip dewe ora yen kon ngrepoti wong tuwaku terus” pikire Sumi.

Jaman nalika Sumi ditinggal tilar donya bojone yaiku jaman nalika isih angel nggolek duet lan kerjakan. Nalika kuwi akeh randha utawa bocah wadon seng padha nggolek kerja ana ing luar negeri. Pada karo wong wedok liyane seng uwis ditinggal kesah donya bojone, Sumi yo nduweni pikiran arep kerja ana ing luar negeri, ananging bapake Sumi menging yen Sumi kerja ana ing luar negeri, amarga Joko anake Sumi isih durung siap yen ditinggal mbokne menyang luar negeri.

Nalika kuwi ahad isuk joko yo durung medun saka gendongane Sumi, sakjane yo ora kepenak neng karo Sumi diwanek –waneke nembung marang bapak lan simboke yen arep menyang kerja ana ing luar negeri.

“pak mbok si Sri kae bali seko luar negeri kok saiki uwis lumayan men yo uripe ora kaya mbiyen maneh uwis maleh” basa-basine Sumi ben bapak lan simboke ngentuki Sumi menyang kerja ana ing luar negeri.

“Sapa Sri anake pak paiman kae?” saurane simboke.

“ inggih mbok”.

“ Sri kae kerja ana ing luar negeri ora sedelok ana nek puluhan tahun ndok, ngopo kowe kepingin kaya Sri?”

“ angsal mbok?” Sumi uwis ngrasa seneng.

“ ora oleh” bapake Sumi langsung nyaot omong-omongane Sumi lan simboke.

“ menapa mboten angsal pak? kula sampun manteb badhe kerja wonten luar negeri pak.

“ pokoke ora oleh, kerja ana ing luar negeri ki ora gampang namong sitik seng berhasil akeh seng gagal nek kowe pancel ngeyel yo karepmu” welingane bapake.

“ iyo nduk simbok yo ra setuju yen kowe kerja menyang luar negeri bener kandane bapakmu kuwi”.

Sumi meneng ora nyauri welingane bapak lan simboke namung bisa mantuk, ananging ana ing atine sumi kudhu mangakt kerja menyang luar negeri.

Esuk kuwi surya durung njudul saka wetan tandane durung akeh uwong seng padha metu saka omah paling yo wong seng menyang ing mesjid lan seng arep menyang pasar. Sumi uwis manteb atine kudu arep mangkat, ana ing nduwur meja Sumi nulis surat gawe bapak lan simboke

“ pak mbok aq sido magkat aku titip joko yo pak mbok” surat kuwi gawe tangise karthi simboke Sumi.

Esuk kuwi Sumi melu montor tanggane seng arep meyang pasar, ana ing montor Sumi ora luput karo pitakone tangga-tanggane.

“ kok esok men Sum arep menyang ngendi? Pitakone tanggane seng dinunuti sumi tekan pasar.

“ arep menyang pasar mbokdhe” saurane Sumi, sakjane Sumi wegah yen kon ngapusi neng yo piye meneh.

“ kok ndengarenmen kowe seng menyang pasar biasane lak yo simbokmu to Sum?”.

“ inggih dhe simbok nembe gerah waja” saurane Sumi karo ndelok pemandangan sawah.

“ oooalah, la joko melu sapa njuran Sum?”.

“ melu bapak dhe”.

“ oo iyo palahane timbang mbok jak mesak.ke”.

“ suwun nggeh dhe sampun angsal nunut tekan pasar” sakwise montor mandeg merga uwis tekan pasar bareng karo metune surya seko wetan.

“ iyo sum ati-ati” tanggane nyaurikaro ngedonke dagangan.

Sakwise tekan pasar sumi ora melebu ana ing pasar, ananging palah mlaku ana ing terminal seng kebeneran ora adoh saka pasar kiro-kiro 100 meteran saka pasar kuwi.

“ jakarta-jakarta, bandung-bandung, cirebon-cirebon” kernet bes padha nawakake bise.

“ badhe menyang pundi mbak?” Pitakone kernet marang Sumi.

“ badhe menyang jakarta mas”.

“ nggih minggah bis niki mawon niki bes jurusan jakarta mbak”

ora suwe nunggu kebak, penumpang uwis padha ngebaki bes jurusan jakarta seng ditumpaki Sumi. Sumi lungguh ana ing pinggire bapak-bapak seng kira-kira 55 tahunan umure.

ana ing sak njerone bes Sumi mikir yen kelakuane deknen ninggal anak kuwi kelakuan seng salah, amarga kesuwen ngalamun Sumi saya suwe saya merem karo mbopong tas seng isine barang-barang berharga.

“ mbak-mbak!!” kernet bes nggugah Sumi saka turune.

“ ehh nggih” sumi kaget.

“ niki sampun dugi wonten jakarta mbak”.

“ inggih pak nuwun”.

Sikil lencer cilik kuwi binggung ngetotake arep mlankah menyang ngendi, Sumi awan kuwi. sangking bingunge Sumi arep menyang ngendi seng bisa nggawa deknen kerja ana ing luar negeri Sumi lungguh ana ing bangku ana ing pinggir dalan. Panase jakarta ora kaya panase ana ing Dusun Tegal Sari padalah musim rendeng ananging panase jakarta ora ketulungan. Nalika Sumi mbukak tas niyate arep njupuk duet gawe tuku wedang ana uwong sing nawarake wedang gawe Sumi.

Nalika kuwi Sumi ora sempet mikir yen urip neng jakarta kuwi kudhu ati-ati marang uwong seng durung dikenal, sumi teko nampa wedang kuwi mau amarga ngelake sumi uwis ora ketulungan kaya setahun ora nggombe neng batine sumi.

Pyur-pyur mripate sumi saya burem banjur awake saya suwe saya lemes ana nek 5 jam sumi semaput. Tangine sumi saka semaput ora merga efek obat biuse uwis entek ananging kesorot surya seng uwis arep sumurup tanda arep tekane wengi. Bukane mbengok njalok tulung sumi malah lemes nalika tas seng digawa uwis ilang digawa maling.

Wengi kuwi wengi pertamane sumi ana ing jakarta, ora nyangka yen nasibe dino kuwi ora kaya seng dikarebake sumi saka omah kala wingi niyate nggolek kerjaan ana ing luar negeri palah kelunta-lunta ana ing jakarta kuta seng ditekani sumi pertama kali.

Amarga tasse ilang digawa maling Sumi namong bisa lontang-lantung ana ing dalanan jakarta, sumi nglebokake tangan niyate arep ngangetake tangan seng kena hawa atis jakarta nanging sumi malah banjur kelingan yen deweke isih nduweni duet turahan saka gawe mbayar bes mau awan.

Duet kuwi banjur dietung ana ing kursi taman kota diselehni duet kuwi ana ing kursi mau ana duet cacah Rp 15.000,00. Jaman kuwi duet sakmono iso gawe urip seminggu ana ing desa tapi yen ana ing kutha ya ora nyukup batine Sumi.

Rupa kusem lan lemes ora gawe ayune Sumi randha anak siji ora ilang isih tetep ayu kaya biasane. Sumi namong bisa mlaku mlaku lan mlaku ora ana tujuan wengi kuwi Sumi turu ana ing pinggiran toko cilik madep ngulon.

2 dino uripe Sumi kaya gelandangan persis langit wes kaya atap omah lan bumi kaya lantaine yen Sumi ngrungokake omongane bapak lan simboke ora bakal nasibpe kaya ngene, ana ing batine sumi. Kaya wengi-wengi sakdurunge wengi kuwi Sumi turu ana ing pigiran toko deritane sumi ketambah medune udan deres ana ing wengi kuwi. Sumi nangis nrocos kepikiran anake joko ana ing desa Tegal Sari, Sumi nduweni kepikiran arep muleh ananging ora ana biaya gawe muleh.

Wengi kuwi sumi ora bisa turu merga kepikiran joko terus sangking kerepe sumi mikir anake wengi kuwi nganti ngimpi Sumi muleh lan ketemu anake joko. Lagi seneng-senenge ngimpi Sumi digugah karo seng nduweni toko amarga toko arep dibukak seng nduwe

 

Papat

Dina kuwi Sumi bakal nggolek kerjakan apa anane penting bisa ngisi wetenge lan bisa gawe tuku sandangan seng anyar amarga gombal seng dinggo Sumi durung salin awet tase ilang.

Ngetan mlakune, Sumi ngetotake dalan arah wisata Taman Mini Indonesia Indah (TMII). Pikire Sumi kono ngone akeh wong dadine mesty akes seng padha mbukak warong makan, rencanane Sumi arep kerja neng rumah makan ra ketong dadi tukang resik-resik piring reget. Mlakune Sumi wes ana nek 3 jam ngasi sendal merek Swallow seng digawa seko ngomah uwis ora layak dinggo uwis kaya gaplek tipise.

Lakune Sumi nggolek kerjaan ora dewe dikancani kucing gereng seng wingi melu turu Sumi neng pinggir toko, kucing kuwi dijenengi joko amarga lagi wae Sumi mikir anake joko kucing kuwi teko marani Sumi banjur melu turu Sumi. Kucing warna ireng putih kuwi ngetotake lakune Sumi nganti tekan Taman Mini Indonesia Indah (TMII), tekan kono Sumi langsung mlebu ana ing salah sijine Warung makan masakan padang Minang Kabau jenenge, ana njero Sumi lan kucinge ditemoni salah sijine karyawan warung sumi banjur takon marang karyawan,

“ ada lowongan pekerjaan mas?”

“ ada mbak tapi bos lagi ke pasar belanja tunggu aja” kaget weruh wong ayune kaya bidadari ananging klambine padha kluwus kaya ora tau ganti.

“ iya mas saya tunggu aja”

Sumi lan kucinge nunggu ana ing bangku ngarep warung mau karo mijeti sikile dewe seng saya suwe saya abuh nek dirasakake. Suwara motor trontong Cristal mereke nekani Sumi seng lagi mijeti sikil kayane kuwi seng nduwe warung amarga nggawa blnja akehmen.

“ nunggu siapa mbak” pak bos kaget weroh wong wadon kok ayumen ananging klambine klisut.

“ lagi nunggu yang punya warung pak” sumi mesem.

“ saya sendiri yang punya toko, ada keperluan apa ya?”

“ gini pak saya dari desa berencana mau kerja diluar negeri tapi…..” simi nyeritakake kejadian seng nimpa Sumi.

“ ooh iyaa kebetulan warung saya lagi butuh karyawan buat nyuci piring dan bersih-bersih toko” Pak boss seneng.

“ mulai sekarang saya bisa kerja pak?”

“ bisa… tapi ganti baju dulu minta sama karyawan saya yang didapur, oh ya namanya siapa ya mbak kok sampai lupa?” boss penasaran

“ nama saya Sumi pak”.

Sumi banjur ijin mlebu ana ing kamar mandi gawe salen lan reresik awak seng uwis 2 dino awake ora kena banyu namung kena banyu udan wingi sore.

Sakwise Sumi adus sumi banjur mangan seng uwis disiapake bosse “ duh iki boss kok apikmen ya karo aku padahal agi wae aku teko” ana neng batine sumi. Sumi ngrasa ora kepenak karo karyawan-karyawan liyane seng uwis suwe kerja ana warung kono kok sajake padha plerak-plerok nek weruh Sumi sajake ora seneng. Joko kucing gering ora lali dikei mangan karo sumi.

Saya suwe Sumi saya akrab karo karyawan-karyawan liyane sakwise padha kenal lan guyon bareng. Kucing gering seng mbiyen gering saiki uwis saya lemu tur saya klimis kayadene juragane Sumi, saya suwe saya tambah ayu merga saiki uwis krumat awake.

Merga ayem atine, ora krasa yen uwis setengah tahun Sumi kerja ana ing warung makan masakan Padang Minang Kabau. Sumi sepisan wae durung ngirim duet gawe bapak lan simboke gawe tuku susu joko anake seng isih cilik lan butuh susu. Sumi sempet mikir arep ngirim duet kanggo bapak lan simboke gawe tuku susu lan kebutuhan liyane gawe joko.

Pikiran kuwi seng gawe sumi ngalamun dino kuwi gawe kerjane sumi kemrungsung lan gawe pecahing piring sing nembe dikumbah sumi. Pak bos krungu pecahing piring seng gawe karyawan padha kaget. Pak boss banjur metu saka ruang kerjane, “ suwara apa kuwi sum?” pitakonan kuwi gawe Sumi meneng lan ndingluk nutupi irung mancunge Sumi ngrasa ora kepenak wae deknen wes rumangsa yen uwis ditulungi pak boss ngasi bisa urip kaya saiki yen ora sumi bisa wae dadi salah sijining glandangan ana ing kuta jakarta iki.

“ piring pak” isih ndinkluk.

“ oooh Cuma piring to Sum yaudah ga papa cepat kamu beresin aja biar pecahanya ga bikin celaka yang lain” bukane nesu pak boss malah mesem karo Sumi.

“ iyaa pak”.

Meseme pak boss gawe Sumi kaget lan curiga kenging menapa akhir-akhir iki pak boss apik karo Sumi bedha yen karo karyawan-karyawan liyane. Saya suwe sumi mudeng kenging menapa akhir-akhir iki pak boss saya apik lan perhatian karo Sumi jebule pak boss nduweni rasa karo Sumi randha anak siji. Ananging Sumi meneng wae durung cerita karo karyawan-karyawan liyane yen deknen disenengi pak boss.

Ananging ora gur Sumi tok seng uwis ngerti yen pak boss seneng deweke nanging sakdurunge Sumi sadar yen pak boss seneng deweke karyawan liyane uwis padha mudeng yen pak bos seneng Sumi, deweke wae seng ora sadar. Bedho karo karyawan liyane seng uwis suwe ana ing kuta jakarta lan uwis padha nduweni kost utawa kontrakan Sumi isih melu turu ana ing warung masakan Padang kuwi.

Nalika kuwi tanggal abang senin pon dinane amarga tanggal abang dadine warung tutup lan karyawan padha prei. Amarga dino kuwi tanggal abang gawe sepine warung, biasane Sumi kerja lan guyon bareng karyawan-karyawan warung liyane. Dino kuwi sumi namung bisa ngalamunke anake joko ana ing omah, ngalamune sumi gawe ora sadar yen pak boss mlebu warung saka mburi, Sumi kaget. “ora kaya biasane pak boss tanggal abang tilik warung” neng batine Sumi.

“ ehh pak boss ga biasanya tanggal merah begini datang kesini pak?”

“ iyaa Sum Cuma mau nengok kamu saja takut ada apa-apa” nada gombal kepada sumi.

“ saya ga apa-apa kok pak baik-baik saja seperti yang bapak lihat”

Ngobrole Sumi karo pak boss ora suwe banget, pak boss banjur menyat saka kursine nuju lawang ngarep mlakune, ana ing batine Sumi pak boss mesti arep bali ananging bukane mbukak lawang nanging pak boss palah ngancing lawang ngarep banjur lawang mburi. Sumi curiga karo tingkah lakune pak boss neng warung kuwi namung ana Sumi lan bose. kedadean seng ora dikarepake kelakon, Sumi diperkosa marang bose dewe.

Sumi nangis mesegeken amarga kelakuan seng dilarang marang gusti kedadean. Ora namung dino kuwi Sumi diperkosa marang bose dewe ananging bola-bali Sumi diperkosa marang bose dewe, saya suwe wetenge Sumi saya gede, jebul gedhene wetege Sumi merga meteng 3 wulan. sakjane bisa wae Sumi njalok tanggung jawab marang bose ananging Sumi ora biso merga bose uwis nduwei bojo lan anak, Sumi wegah yen kon nggangu rumah tanggane wong liyo. Merga ora kuat nahan isin Sumi nduweni pikiran minggat saka warung.

Mbengi kuwi Sumi uwis nata barang-barang pribadine deweke, Sumi metu saka warung karo ngendong tas gede warno ireng lan nyangking kresek lorek-lorek ireng putih. Sumi rembes ora nduga nasibe bakal kaya ngene, sumi mikir yen deweke ngrungoake omongane bapak lan simboke nasibe ora bakal kaya ngene eleke, iso wae saiki sumi nduwe bojo anyar lan urip seneng karo bojo anyare lan anake joko.

Mlakune Sumi mbegi kuwi radha sempoyongan, ora namung merga gawanane seng abot nanging pikirane saya luweh abot karo gawanane. Pikirane Sumi campur aduk seng paling dipikir arep tumuju nangndi mlakune sikile lan arep manggon nangndi.

 

 

 

 

 

 

 

 

Lima

Balek kaya pertamane neng kuta jakarta Sumi nginep ana ing pinggir toko . Mergo sangking kesele Sumi mlaku ana ing mbengi kuwi turune Sumi teko penak wae ngasi ora krasa yen deweke uwis kaya donor darah wae kulite gawe antre lemut nyedot getehe Sumi.

Tanpo kemulan namung bantalan tas warna ireng seng digawa sumi seka warung panggonan terakhir Sumi gawe nggolek mangan, Sumi turu ana ing pinggir toko sepatu tekan padhange kuta jakarta. Esuk kuwi Sumi namung nyekel duet 500 ewu saka hasile kerja setahun ana ing rumah makan masakan Padang minang kabau. saka duet hasile kerja seng jumlahe 500 ewu kuwi, rencana Sumi arep gawe waruk cilik-cilikan lan gawe nyewo kost.

Mlakune sumi esuk kuwi ora ono arah namung ngetotake mlakune sikil seng saya suwe saya alon mlakune.

Sumi mandeg ana ing salah sijining warung pinggir dalan utama kuta jakarta. Niyate Sumi nglerenake sikil sisan gawe ngisi tenaga ana ing warung kosong kuwi. Sumi ora sengaja weruh bocah cilik lagi dolanan karo kancane ana ing pinggir dalan. Bocah kuwi gawe Sumi kemutan tingkah polahe joko ana ing ngomah mbiyen, nalika Sumi durung pisah saka anake joko.

Sakbenere Sumi durung ngerti yen warung kuwi sakbenere lagi gulung tikar lan lagi dikontrakake murah karo cino seng nduwe warung kuwi. merga bejane Sumi opo pas kena angin templekan selebaranseng ditempel ana ing lawang warung seng ngisore gawe leren Sumi tiba. Sumi banjur maca selebaran seng tiba mau deweke mesem, meseme sumi merga isine selebaran kuwi yen warung kuwi dikontrake murah lan duite sumi isih turah.

Ora nggango suwe Sumi cepet-cepet nggoleki seng nduwe warung. Jebul omah seng ana ing pinggire warung omahe seng nduwe warung kuwi, Sumi ndodok omah kuwi.

“ tok tok tok tok, permisi ada orang didalam?”

“ cari siapa ya mbak?” bapak-bapak keturunan cino metu nemoni Sumi.

“ apakah warung ini mau dikontrakkan pak?”

“ ohh iya benar, mbak siapa ya kok tau?”

“ Saya Sumi pak, iyaa tadi saya tidak sengaja membaca selebaran yang ditempel bapak dipintu warung, kemudian saya mau ngontrak pak kalau harganya cocok ”

“ ohh bisa aja”

“ la perbulanya berapa pak?”

“ perbulanya 50.000 mbak”

“ gimana kalau 30.000 pak” kebiasakan owong ndeso nawar.

“ yaudah mbak 40.000 saya kasih perbulanya”

“ iyaa pak saya setuju, tapi mulai hari ini say tempati langsung”.

“ ooh ya ga papa tapi beresin sendiri tempatnya”

Sakwise Sumi nrimo kunci, warung lansung dibukak, jebul ora cilik banget warunge isih ana nggon gawe Sumi turu mbendinane. Saya suwe warunge Sumi saya rame, deweke dodolan soto. Ana ing warung kuwi uga anake sumi lahir tanpa bapak, anake diwenehi jeneng putri.

Persis karo sumi anake, putri nduweni irung mancung lan kulit putih mulus. lahire putri ora gawe rendhet rejekine palahan saya suwe warunge saya rame seng nukoni. Saya gedene purei gawe kuwalahan yen kon dodol karo ngrumati putri dewekan, sumi banjur ngolek karyawan gawe kerja ana ing warung sotone Sumi.

Merga ora namung uwis terkenal ana ing wilayah daerah sumi dodol soto ananging uwis terkenal ana ing daerah liya. Sumi banjur ngendhelake mbukak cabang warung soto neng daerah liya seng saiki uwis nduweni jeneng yaiku warung soto mbok Randha Kempling.

Sumi nduweni pikiran jenengan kuwi saka awake dewe seng saiki isih randha lan anake putri seng nduweni paras ayu. Wong ndesa yen ngarani ayu kempling dadhine warunge dijenengi warung soto randha kempling.

Ananging pelanggan ora kaget warunge sumi diwenehi jeneng kaya mangkono amarga sumi dewe yo ayu utawa kempling. Uripe sumi maleh drastis seng mbiyen kepingin kerja ana ing luar negeri lan nelangsa saiki uwis kepenak.

Sumi saiki uwis nduweni warung soto seng cabange ora kurang 10 warung, ora namung nduweni bisnis warung Sumi saiki ngambah bisnis kost-kost’an. Deweke nduweni ide ngambah bisnis kost-kosts’an soko angele nggolek kost ana ing kuta jakarta jaman nalika Sumi pertama teko ana ing kuta jakarta. Ora namung nduweni paras seng ayu Sumi nduweni keahliyan bisnis keahliyan kuwi mungkin wae keturunane saka simboke Sumi.

Malehe uripe Sumi dibarengi karo malehe pikirane, saiki sumi uwis lali yen ana ing Dusun Tegal Sari isih nduweni anak lan uwong tuwa. Pikirane uwis ketutupan tekane putri lan bandha ana ing uripe saiki, sumi ora ana pikiran balik kampung ana ing dusun pikire deknen saiki deweke uwis mapan karo putri anak kesayangane.

Pikiran ayeme Sumi saiki gawe awake seng mbiyen cilik gereng merga mikir butoh bedha, saiki awake Sumi gedhe kaya buta. Nalika kuwi tahun 1995 an Putri uwis dadhi anak prawan, umure uwis genep 17 tahun. genepe umure Putri gawe uga genep pikirane, saiki purti nakokake terus sapa bapake putri kok durung pernah weruh wajahe utawa fotone.

Sakbenere nalika sekolah SD, putri pernah takon tentang bapakne ananging wektu kuwi Sumi ibune ngomong yen bapake kerja ana ing luar jawa. Ananging saiki putri uwis gedhe uwis wayahe ngerti sekabehane tentang bapake putri. Sumi nyeritakake kabeh tentang kehidupanne Sumi awet ana ing Dusun Tegal Sari tekan saiki, awit susah tekan seneng kaya saiki.

“ berarti bener apa yang dibilang temen-temen kalau aku ini anak haram?” putri ngetokake uluh seng uwis suwe ora ditokake merga ketutup seneng.

“ bukan ndok put kamu bukan anak haram kamu anak ibu, anak kesayangan ibu ndok” ngrangkul putri karo rembes.

“ tapi kenapa ibu bohong selama ini?”

“ ibu pikir kamu belum siap menerima penjelasan dari ibu tapi sekarang kamu sudah besar, sudah harus tahu semua kebenaranya put ndok cah ayu”.

“ ibu jahat” lari keluar rumah.

“ putri mau kemana kamu ndok ini sudah mau maghrib?”

Putri uwis ora ngrungokake omongane ibune, putri lungo numpak ojek seng ana ing cepak warunge ibune. Putri numpak ojek karo rembes mili ulohe.

“ mau kemana mbak?” pitakone tukang ojek marang putri.

“ udah jalan aja dulu”

Ana nek 15 menit Putri mubeng-mubeng arah Ancol. Putri kelingan yen daerah kono deweke nduwe kanca pleke mbiyen pas isih sekolah SMP. Sakwise tekan ngarep omah putri ndodok lawange kncane mbiyen,

“ tok tok tok, mel amel!” isih nyangking helme pak ojek.

“ iya bentar, ehh loe put ada apa kesini kok tumben?” kaget.

“ ntar gue jelasin semuanya yang penting sini pinjemin uang buat bayar pak ojek”

“ loe kesini naik ojek?” kaget.

“ duh mel banyak tanya loe kasian tukang ojeknya sudah lama nunggu”

“ iya iya bentar”

“ ini pak uangnya makasih” ngulungake duet seko weke amel marang tukang ojek.

“ iya mbak sama-sama tapii…”

“ tapi apa lagi pak kan uangnya udah saya kasih, masihh kurang?”

“ cukup sih mbak tapi helmnya saya masih dibawa mbak”.

“ ohh iya pak maaf” mesem merga isin.

Tanpa nyopot jaket putri langsung nglekar ana ing kursi busa ruang ngarep. Mripat abange durung ilang merga nagise mau neng kono putri nangis meneh.

“ ada apa put crita dong?” amel penasaran.

“ ternyata benar mel apa kata temen-temen, gue anak…….” njelasake kabeh karo mesegegen.

“ ya udah mending loe tinggal sama gue dulu aja nyokab juga lagi ke luar kota rumah ga ada orang” karo ngelos-elos rambute putri.

“ ya udah gue mau mandi dulu ja mel”

“ ya udah sana, kamar mandinya ada dibelakang deket dapur”.

Ana ing ngomah Sumi ibune khawatir marang putri anake, ora merga apa-apa sumi khawatir merga ana ing kuta jakarta iki deweke ora nduwe sedulur babar blas. Mbengi kuwi Sumi bingung arep nggoleki anake ana ngendi, wayah uwis mbengi knapa ga muleh-muleh ana ing batine Sumi.

Putri nginep ana ing omahe amel ana nek seminggu. Dino kuwi pas minggu merga ibune amel mesty muleh saka luar kota dadine putri ra wani yen kon suwe-suwe nginep ana kono. Putri pamit marang amel yen deweke ora kepenak marang ibune, putri mulehsakwise putri tekan omah putri langsung nyikep Sumi ibune lan njalok ngapura.

Putri lan ibune urip seneng kaya biasane maneh seng putri nerosake sekolah lan ibune bisa konsentrasi meneh karo bisnise seng saiki saya tambah rame.

Kayadene bocah-bocah gaul jakarta liyane uripe Putri manja, kabeh penjalukane deweke kudu dituruti yen ora mesty deweke nesu. Ora kaya bocah-bocah ana ing ndesa kapiran uripe kaya dene Joko anake mbarepe Sumi seng saiki uwis gedhe uwis iso ngewangi mbahne nggolek duet

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nem

            Nalika entes ditinggal Sumi lunga saka omah, ing Dusun Tegal Sari bapak lan simboke Sumi bingung lan khawatir anak mbarepe durung ana kabar awet lungane tekan Saiki. Kabeh tangga lan dulur ora luput ditakoni marang bapak lan simboke Sumi, namung oleh kabar seka tanggane yen ana seng weroh terakhir dino kuwi subuh-subuh Sumi melu montor dagangan. Jare arep menyang pasar, nalika ditakoni ananging tujuane asline arep nengndi ora ana seng ngerti.

Bapak lan simboke tambah bingung amarga joko putune nangis wae nggoleki makne seng jare arep nggolek kerja neng luar negeri neng tekan saiki ora ono kabar babar blas. Saya suwe joko lali karo makne sak ngertine mbahne kuwi yo makne dadine ngundang mbahne yo mak lan pak. Nalika Sumi ninggal anak seng jare arep kerja ana ing luar negeri anake nembe umur 4 tahun.

Nalika entes ditinggal Sumi kerjo, joko saya suwe saya gering amarga bocah sakmono ciliki kudune isih oleh kasih sayang karo wong tuwane ananging joko ora awet cilik uwis ditinggal marang wong tuwane. saiki joko namong urip karo mbahne lan paklike mbendinane seng ngawe nguyu Sumi namung guyonane Sono paklike joko adi ragile Sumi,

Mbiyen nalika Sumi isih ana ing ngomah gaweane simboke mbendino menyang pasar nggolek sandang pangan nanging saiki uwis ora tau. Bedha karo mbiyen saiki simbole uwis momong putune seng isih cilik durung kena ditinggal menyang pasar. Nanging pramilo kepepet banget merga ngawa dagangan lan opo lagi kepingin menyang pasar, joko dijak menyang pasar marang mbah putrine.

Ananging saiki Joko Uwis gedhe uwis bisa ngewangi nggolek duet mbahne seng saiki uwis pikon merga umure seng uwis tuwa.

Joko ana ing Dusun Tegal Sari namung urip karo karthi siji-sijine mbahne seng isih urip. Joko lan mbahne mbendinane bisa urip lan mangan saka hasile joko kerja ana ing pabrik bata mburi omahe karthi mbahne.

Joko ora sekolah namung tamatan SMP dadine deweke bingung nggolek kerja seng radha ngenah sitik. Joko awit cilik pancen uwis ngewangi mbahne nggolek duet amarga let sedelok nalika Sumi lunga ska omah mbah kakunge tilarv donya merga kakean mikir Sumi. Sakjane isih ono lek Sono paklike ananging lek Sono awit cilik uwis merantau ana ing kalimantan tekan saiki yo durung ana kabar.

Ana ing pikirane joko sumpek, uwis omahe ameh ambruk merga dipangan umur, lan durung sempet mbeneke merga ora ana danane. Sakbenre joko pengen nggolek kerjaan seng apik lan ngenah duwite gawe nggawe omah.

Joko sempet nduweni pikiran kerja ana ing kuta jakarta ananging ora tegel marang mbahne seng uwis pikun. Joko kelingan yen mbiyen awit cilik seng ngrumati joko yoo mbahne. Bejo uripe joko lan mbahne isih ditulunge tangga-tanggane kadang nalika joko ora nduwe duwet gawe tuku beras isih ana tangga seng ngulungi beras.

Ora kaya urip ana ing kuta jakarta ora bakal ana uwong nulungi nalika wong liyo kesusahan, kayadene Sumi urip nglandang 2 dino ing kuta jakarta ora ana seng nulung tekok we ora ana. Bedha karo urip ana ing ndesa isih ngawa rasa.

Esuk kuwi karthi tangi gasek niyate karthi mbahne siji-sijine arep nggawekake teh lan sarapan gawe putu kesayangane Joko. Karthi medun saka amben panggonane turu langsung nyekel teken kayu gaweane Joko. Karthi ngayunake teken tekan pawon, kaya ana ing pikirane mau Karthi arep ngawekake sarapan gawe joko ananging sakdurunge karthi dadi ngawekake sarapan karthi tiba amarga tekene tugel.

Tibane karthi gawe Joko seng isih ados ana ing jedeng mburi penasaran lan nginguk. Ana kono joko nemokake mbahne lagi ngrinkuk ora bisa tangi merga teken uwis tugel.

Joko mbengok weruh mbahne lagi ngringkuk “ ya allah mbok rasah menyat ndisik arep ngapa jane ki” grundelane joko karo ngangkat mbahne.

“ aku arep nggawe sarapan gawe kowe nang palah tekenku tugel”.

“ oalah mbah ndadak gawe sarapan mbarang aku rapo-po”.

“ mesake kowe nang, mbendino ora tau sarapan ngko kowe nek kerja ndak lemes”.

Joko nyelehake mbahne ana ing kamar seng biasane gawe turu mbahne. “ uwis saiki simbah turu nlerenake awak, teken seng mau yowes ben tak gawekake seng anyar meneh seng bakoh” joko cepet-cepet ngawekake teken kanggo mbahne amarga kerjane uwis telat.

Sakwise tekene dadi joko langsung menyang kerja. Ana ing kerjaan joko ora konsen merga kepikiran mbahne seng isih loro merga mau isuk tiba. Matahari uwis ana ing kulon tandane uwis sore wayahe joko muleh saka seng kerja.

Joko langsung cepet-cepet menyang omah kuwatir mbahne ngapa-ngapa. Mlakune joko sore kuwi setengah mlaku setengah mlayu amarga pengen cepet-cepet tekan ngomah.

Tekan omah joko isih nemoni karthi ananging isih durung bisa tangi let sedelok joko metu maneh. Ananging metune joko arep menyang pasar tuku obat gawe mbahne. Sakwise joko tuku obat joko mlebu omah langsung nemoni mbahne seng isih nglekar. Joko kaget weruh mbahne uwis ora obah.

Joko mbengok “ simbooookk aku aja ditingal ndisik” joko ana ing kono langsung nangis nglolo. Let sedelok tangga teparo padha teko merga krungu suwara tangise joko.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pitu

Pitong ndino uwis klewat ananging joko isih durung nrimo yen deweke uwis ditinggal tilar donya karthi mbahne siji-sijine seng dinduweni joko. Gawe ngilangake rasa sedihe joko nduweni niyat merantau ana ing kuta jakarta.

Joko menyang mangkat ing kuta jakarta namung nggawa duwet 500 ewu. Duwet kuwi rencana arep gawe nukokake kalung mbahne ananging durung sempet joko nukokake palah mbahne uwis tilar donya ndisik.

Sumi menyang kuta jakarta numpak sepur, jam 9 esok joko tekan ana ing salah satunggaling stasiun seng ana ing jakarta. Joko banjur ngojek ananging tujuane durung ngerty arep nangndy. Banjur joko teko njalok mudun marang tukang ojek ana ing salah satunggaling warung makan. Nalika kuwi tukang ojek kepasen arep mangan, banjur tukang ojek ngejak joko mangan ana ing salah satunggaling warung soto lengganane seng jarene bakule ayu.

Joko banjur manut apa wae seng dikarepake tukang ojek. Sakwise joko tekan ngarep warung joko kaget amarga warung kuwi jenenge aneh yaiku warung soto randa kempling. Amarga weteng uwis ngeleh joko teko ngetotake mlebune tukang ojek ana ing mburine, joko lan tukang ojek lungguh ana ing kursi kayu dowo seng gawene saka kayu jati.

ana ing ngarepe joko uwis ana ibu-ibu radha enom ayu rupane takon marang joko lan tukang ojek, “ soto mas?”.

“ iya mbak dua” jawab tukang ojek karo mesem.

“ minumnya apa mas?”

Tukang ojek pesen es jeruk lan joko pesen wedang putih, namung wedang putih seng dingerteni joko ora ngerti yen ana wedang kaya ngono. Mboh merga joko ngeleh po pancen sotone enak mangane joko ngluwihi kaya dene buta ora mangan setahun.

Joko durung ngerti yen mau seng ngladeni joko lan tukang ojek makne dewe seng uwis puluhan tahun ora weruh. Terakhir joko weruh lan ndemek alus kulite Sumi pas joko isih umur patang tahunan, dadine joko uwis lali kaya ngapa rupane makne seng dieleng nampong rupane karthi mbahne seng saiki uwis tilar donya.

Ana ing kono sumi sempet kelingan Kemi bojone mbiyen mboh merga weruh rupane joko seng mirip kaya Kemi apa pancen agi kepikiran bojone mbiyen. Sumi mbaten “ iki bocah kok rupane mirip kang kemi pas enom mbiyen yo” sakwise mbaten ngono Sumi kelingan yen nduweni anak seng mirip kemi bojone yaiku anake Joko.

“ mbak-mbak berapa jadinya soto es jeruk ma krupuk satu?” pitakone tukang ojek gawe kagete Sumi seng isih ngalamun.

“ ohh iya mas maaf makan apa saja tadi?”

“ saya soto krupuk satu ma es jeruk berapa?”

“ 5.500 mas, masnya yang ganteng ini makan apa saja tadi?”

“ saya soto sama air putih mbak berapa?”

“ 3000 mas”

“ ini mbak uangnya” joko lan tukang ojek bareng-bareng ngulungake duwite gawe mbayar.

“ iya mas makasih”.

Joko lan tukang ojek banjur metu saka warung nanging joko ora nerusake ngojeke palah mlaku lan tukang ojeke muleh ana ing pangkalan. Amarga joko isih bingung arep menyang ngendi joko lungguh ana ing taman seng ana ing pinggir dalan cepak warung sotone Sumi.

Ing kono joko weruh bocah seng nembe dolanan karo ibune. Pemandangan kuwi seng gawe sedih atine, amarga saiki joko namung sebatang kara ana ing kuta jakarta iki, ora nduwe lan kenal sapa-sapa.

Joko banjur mlaku ngetan, mlakune joko timik-timik karo nendangi botol bekas. Swara adhan gawe mlakune joko mandeg lan gawe leren amarga jam nunjuake jam 12 kuwi tandane joko kudu luhuran ndisik sakdurunge neruske nggolek kerjaan.

Sakwise joko luhuran atine radha ayem. Ana ing shalate joko ndonga yen joko kepingin ketemu lan kumpul maneh karo makne Sumi.

Joko nerusake seng ngoolek kerja. Durung 15 menit joko nerusake mlakune joko nemokake salah satunggaling toko seng lagi butuh karyawan. Joko banjur nglamar kerja ana ing toko kuwi.

Saiki joko uwis ana nek 5 sasi kerja ana ing toko kuwi. sawijining dino pas joko arep muleh saka kerja deweke weruh putri lagi nangis amarga tase dicopet uwong. Ora mikir suwe joko langsung nututi putri seng lagi nagis “ ada apa mbak kok nangis?”

“ dompet saya mas dicopet orang”

“ lah kok bisa?” tanya joko.

“ iyaa tadi saya habis pulang sekolah kemudian saya naik angkot setelah saya turun dompet saya sudah ngak ada” putri tambah banter seng nanges.

“ laah kok palah tambah kenceng nangisnya kenapa?

“ iyaa soalny saya nggak bisa pulang sudah nggak ada uang buat naik angkot”.

Amarga joko ora tegel banjur ngulungi duet gawe numpak angkot putri. “ ini saya ada uang buat naik angkot”

“ iyaa mas makasih”

“ ohh iyaa mbak namanya siapa?

“ saya putri mas”

“ saya joko”

“ yaudah ya mas makasih bantuanya saya mau pulang dulu ntar ndak dimarai ibuk”

“ emang mbak rumahnya mana?” joko penasaran.

“ saya rumahnya di warung soto randha kempling, udah dulu ya mas sekali lagi makasih”

“ iya sama-sama”.

Purti banjur muleh lan joko nerusake mlakune menyang kontrakan . Ana ing kontrakan joko kepikiran karo gadis mau seng jenenge putri, lan ana ing njero kamare putri mesem-mesem dewe. Ora namung mikirake ananging joko ngasi ora bisa turu merga nembe kuwi joko weruh gadis seng ayune ngluwihi bidadari kayangan.

Wolu

Kaya dino-dino biasane joko nglanjutake rutinitas yaiku kerja ana ing toko. Dino kuwi joko isih penasaran karo gadis seng wingi ditulungi deweke. Deweke arep mbuktekake apa bener gadis seng jenenge putri omahe neng warung randha kempling.

“ njajal ngko pas jam istirahat aku tak mangan neng warung soto randha kempling” batine joko. Joko ana ing tempat kerjane namung niliki jam tangane wae menawa uwis wayahe jam istirahat. Kanca-kanca kerjane ngasi gumun ora kaya biasane joko mesam-mesem dewe kaya bocah nembe katresnan.

“ lagi jatuh cinta nih jok?” kanca-kancane padha mbeda joko.

“ apa sih bro (panggilan akrab gawe kancane)” joko mesem.

“ alah kelihatan dari raut muka loe bro, anak mana?” kancane penasaran.

“ anak warung soto randha kempling”.

Amarga toko lagi sepi Joko bisa crita sekabehane marang kancane. Ora luput sitik wae joko seng crita persisi kaya dene pas wing ketemu karo gadis seng jenenge putri. Jam ana ing toko uwis muni kuwi tandane uwis jam makan siang yaiku jam 12 awan.

“ nah sudah jam istirahat ni bro” joko senenge ora njamak.

“ iyaa udah jam istirahat emang mau kemana jok?” kancane penasaran.

“ makan dong di warung yang aku critakin tadi”.

“ critanya mau ketemuan nih” kancane mbedha.

“ tidak mau makan doang” joko isih ngelak.

“ tapi bukane warung soto randha kempling jauh jok nanti kalau kamu telat bisa dimarahi pak bos”

“ maka dari itu saya mau pinjem motormu bro, boleh kan? Joko ngrayu.

“ boleh sih boleh asal bensinya diisi jok”

“ ahh itu mah gampil bro, saya isi full nanti”

“ cepet mana kuncinya” joko teko ngrogoh kantonge kancane amarga kesusu.

“ sabar dong jok”

Sakwise joko oleh kuncine joko banjur meluncur ana ing warung soto randha kempling. Ora ana 10 menit joko uwis tekan ana ing warung soto randha kempling. Joko langsung pesen soto lan es jeruk, joko plingak-plinguk kok gadis seng wingi ketemu ora ngetok, “ putri ndy yoo kok ra ngetok apa isih sekolah yoo”. Jokonamung mbaten ora wani tekok marang Sumi ibune putri.

Soto uwis ana ing ngarepane joko ananging es jeruke durung cemawis. Sumi marani joko, “ tadi minumya es jeruk ya mas? Pitakone Sumi marang joko.

“ iyaa mbak satu” joko namung bisa mesem.

Sumi banjur mlebu, “ ndok es jeruk satu buat mase”

“ iya buk, manis?”.

“ iyaa cepet udah ditunggu mase”

Putri banjur metu nggawa es teh seng dipesen joko, putri kaget amarga es jeruk kuwi mau pesenane joko cowok seng wingi nulungi putri pas kecopetan wingi.

“ ehh mas joko yaa yang kemaring nolongin saya” tanya putri.

“ mbaknya masih inget to, iyaa mbak saya joko kemarin yang nulungin mbak”.

“ baru kali ini saya lihat mas makan disini”.

“ iyaa tadi kebetulan lewat kemudian mampir makan deh”

“ buk ibuk” putri ngundang ibuke.

“ ada apa ndok cah ayu” Sumi penasaran.

“ ini loh mas joko yang tadi malam saya ceritain ke ibu”.

“ ohh ini yang namanya joko” kaget.

Krungu jeneng joko Sumi langsung kaget amarga deweke nduweni anak lanang seng ana ing Dusun Tegal Sari. Ananging sumi namung mbaten ora wani nakoni joko.

Amarga jam istirahat uwis entek joko langsung mbayar soto lan muleh ana ing tempat kerjane. Sakwise joko lungo, Sumi nakoki putri apa joko asli jakarta apa neng kene namung kerja. Ananging putri namung meneng, merga ora ngerti asal usule joko, “ ibu ki pye sih lawong aku kenal mas joko aja baru kenal kemarin ya ga tahu lah aku asal usulnya mas joko.

Saya suwe joko langganan mangan ana ing warung soto randha kempling. Hasile joko lan putri sering ketemu seng asline padha mendem rasa namung ora wani padha ngomong.

Sawijining dino joko ngejak putri lunga ana ing salah sawijining panggonan seng romantis ing kuta jakarta, ana ing kono joko uwis nyiapake sekabehane. Rencanane joko arep nembak Putri ana ing panggonan seng romantis kuwi.

Jam 5 sore joko uwis siap-siap, joko mangkat numppak motor seng nyilih kancane kerja. Joko sore kuwi nggawa klambi seng menurute deknen paling apik dewe yaiku hem warna biru lan celana dowo warna ireng.

Ora bedha karo joko putri ana ing ngomahe lagi siap-siap. Putri namung ngganggo blues warna putih lan sendal jinjit seng duwure 7 cm. Putri sore kuwi ayu tenan bahkan ibune dewe ora nglegewa yen nduweni anak seng ayune ngluwihi bidadari.

“ ealah ndok cah ayu arep nangdi jane ki kok ayumen? Mbedane Sumi marang anake.

“ mau makan malam sama mas joko buk”

“ pantesan dandan cantik ternyata mau makan malam to” ibune isih ngoda.

“ apa sih ibu, jadi malu aku”.

Tepat jam 7 bengi joko tekan omahe putri. Joko lan putri mangakat numpak motor silihane menyang panggonan seng uwis disiapake joko. Ana ing kono joko uwis nyiapake kembang mawar abang seng abange mirip karo lambene putri mbengi kuwi.

Joko saka kontrakan uwis nyiapake kata-kata gawe nembak putri. Jebul putri dijak joko makan malam ana ing salah satunggaling bukit ing kuta jakarta seng nalika cuacane mendukung bintang-bintang lan gemerlip kuta jakarta ketok saka bukut kuwi.

Joko lungguh ana ing sisihe putri karo madep ana ing gemerlipe kuta jakarta. Joko deg-degan amarga nembe kuwi deweke nembak cewek seng ditresnani. Joko ngetokake kembang mawar seng uwis disiapake,

“ put….”

“ apa mas”

“ aku mau ngomong sesuatu boleh?” pitakone joko karo namatake sipite mripate putri.

“ mau ngomong apa mas? Putri penasaran.

“ semenjak saya pertama kali ketemu sama kamu, jujur aku langsung jatuh cinta sama kamu, saya tiap malam selalu memikirkanmu dan baru sekarang saya berani jujur kepadamu jadi……”

“ jadi apa mas?” putri tambah penasarane.

“ jadi…. kamu mau nggak jadi pacar aku put? Joko nyekel tangane putri gawe nyakinake putri yen cinane joko tulus.

“ iyaa mas aku juga tiap malam selalu memikirkan kamu, iyaa aku mau jadi pacar mas”. Putri mesem.

“ bener put?”

“ iyaa mas saya mau jadi pacar mas”

Amarga saking senenge joko ana ing kono mloncat-mloncat ora nggenah lan mawar mau isih dicekeli putri seng isih lungguh ana ing kursi mau. Jawabane putri mau gawe bungahe atine joko seng uwis suwe ora ngrasakake seneng kaya ngono kuwi.

Amarga saking senenge joko lan putri ora krasa yen uwis jam 10 mbengi. putri lagi kuwi lunga tekan jam 10 bengi putri banjur ngejak joko muleh amarga putri samar mengko diseneni ibune.

Ana ing ngomah Sumi khawatir merga putri durung muleh saka maghrib mau. Sumi khawatir ana apa-apa karo putri anak wedok kesayangane.

Let sedelok, Sumi krungu suwara motor seng mau ditumpaki joko karo putri. Putri banjur mlebu ananging joko ora wani mlebu amarga wedhi diseneni ibune putri.

 

 

 

 

 

 

 

 

Sanga

Sumi uwis ngenteni putri ana ing kursi sofa ruang ngarep. Amarga kesuen seng nunggu Sumi ngasi keturon ana ing saofa, niyate putri arep teko mlebu kamarora nggugah ibune, ananging ibune ngerti mlebune putri.

Sakbenere sumi ngerti anake muleh ananging teko dinengake ndisik. Isuke ana ing meja makan Sumi tekok marang putri,

“ tadi malam pulang jam berapa ndok?”

“ pulang jam 8 ok buk”. Putri ndingkluk amarga ngapusi ibune.

“ nggak jam 10?” ibune nyindir.

“ bener buk putri pulang jam 8”.

“ jangan bohong ibu tahu, bahkan pulangnya kamu ibuk tahu”.

“ iyaa buk soalnya……”

“ jangan banyak alasan kamu tahu ga ibuk itu khawatri banget sama kamu ndok cah ayu” Sumi sajake radha nesu.

“iyaa buk maaf”

“ yaa udah cepet habisin sarapanya ntar telat kesekolahnya”.

“ iyaa buk siap”.

Sumi sajake ora wani nyeneni putri anake amarga putri anak lan keluarga siji-sijine Sumi. Sumi awit cilik uwis manjakake anake putri, apa penjalukane putri mesti dituruti matang Sumi.

Dino kuwi putri seneng ora kaya dino-dino biasane, dino kuwi dino pertamane joko karo putri njalen hubungan utawa pacaran.

Ana ing sekolahan putri crito marang kanca-kancane yen saiki uwis nduweni pacar seng jenenge joko. Dino-dino selanjute joko lan putri njalen hubungan kaya dene pasangan-pasangan liyane ana ing kuta jakarta.

3 sasi pertama hubungane joko karo putri sempet kegangu karo sifate putri seng manja. Ananging setahun hubungane putri uwis maleh sifate seng mbiyen manja saiki ora, kuwi kaber merga joko.

Saiki umure joko uwis ngambah 24 lan putri 20 tahun, kaya rencanane joko lan putri tahun wingi joko tahun iki arep nikah.

Ananging Sumi ibuke putri durung setuju amarga Sumi durung ngerti asal usule lan keluargane ana ngendi kok neng jakarta namung urip sebatang kara.

Mbengi sabtu dinane kaya cah enom biasane ing kuta jakarta joko niyate ngapel anaing omahe putri. Ananging neng kono joko malah ditakoni werna-werna marang Sumi.

“ nak joko kamu bener mau menikahi putri anakku?”

“ iyaa buk” jawab joko.

“ kamu sudah yakin?”

“ sudah buk”

“ la keluarga kamu dimana mbok yo diajak kesini sekali-kali”.

“ saya disini merantau buk dan saya sudah tidak punya siapa-siapa lagi disini cuma sebatang kara”

“ kamu asli mana?”

“ saya asli semarang buk”

“ la semarngnya mana?” sumi saya penasaran amarga deweke yo seko semarang.

“saya dari Dusun Tegal Sari buk dusun yang terpencil di semarang.

Sumi saya kaget lan tambah penasaran marang asal usule joko “ kamu anaknya siapa jok?”. Joko banjur nerangake asal usule deweke nganti rinci ana ing tengah-tengahing critane joko Sumi teko-teko nangis.

Putri bingung kenapa knapa ibuke teko rembes nalika krungu critane joko sakbenere. Nalika kuwi joko ngomong yen deweke namung nduwe mbah yaiku mbah karthi. Sumi saya banter seng nangis ora ana angin ora ana udan Sumi teko nyikep joko seng lagi lungguh ana ing pinggire putri.

“ ooalah le cah bagus anakku lanang” Sumi ngekeb awake joko nganti joko ora bisa obah. Joko lan putri kaget amarga Sumi ibuke teko muni ngono.

“ aku ibumu le joko cah bagus”.

joko langsung ngeculake sikebane Sumi ibune seng saiki uwis ketemu. Joko nangis merga ora seneng tapi jengkel marang sumi, atine joko loro knapa Sumi ibune ora ana kabar awet deweke cilik mbiyen tekan gedene deknen.

“ saiki simbok karthi nengndi le?”

“ simbah lan mbah kakung uwis tilar dunyo uwis suwe lan lek Sono merantau ana ing kalimantan” jawabe joko karo emosi.

“ simbok uwis ora ana lee”

“ iyaa, kenapa ibuk ora ana kabar buk nalika isih urip simbah ngarep-arep ibuk muleh”.

“ bukane ibu lali marang kowe le ibu ora wani muleh le”

Putri namung bisa meneng amarga ora mudeng apa seng diomongake joko lan ibuke. Amarga saking emosine marang Sumi, joko mlayu metu saka omahe putri. Joko durung bisa nrimo yen putri calon bojone isih tunggal simbok karo deweke.

Sepuluh

            Seminggu sakwise terakhir joko ketemu karo Sumi joko uwis bisa nerimo yen deweke lan putri ora cocok bebojoan, Cocoke dadi adi lan kakang. joko mutusake urip dadi siji karo Sumi lan adine putri ngurus usahane ibuke, yaiku warung soto Randha Kempling.

Tekane joko ana ing warung, gawe tambah ramene warung kuwi. Palahan saiki warung soto Randha Kempling gawe incerane para turis lokal lan mancanegara seng teko ana ing kuta jakarta.

Let sedelok awet anake lanang joko melu Sumi, saiki Sumi malah lara-laranen. Larane Sumi amarga kakean mikir lan ngrasa nduweni salah marang joko lan bapak simboke seng saiki uwis kasep tilar donya.

Loro struk gawe Sumi namung bisa lunguh ana ing kursi rodha setengah awake ora bisa diobahake. Putri seng mbiyen uwis maleh saka manja dadi mandiri amarga sangking tresnane karo joko kakang kandunge dewe. Saiki Sumi malah saya tambah parah manjane lan nakale.

Sakwise ngerti yen cinta pertamane jebule kakangne lan ora sido bebojoan, Putri mutusake nglanjotake sekolah ana ing perguruan tinggi terkenal ing kuta jakarta.

Putri seng mbiyen manja tapi isih manut dikandani marang ibune saiki ora. Saiki mulihe putri wengi-wengi yen durung klewat tengah wengi Putri durung muleh saka dolane.

Bedho karo kakangne joko, seng mbiyen sempet serik marang Sumi ibune saiki malah gemati banget, ora kaya putri adine. Sawijining dino pas tengah wengi sumi tiba saka kursi roda pas arep njupuk wedang seng ana ing meja kamare, Sumi banjur mlebu ana ing rumah sakit.

Mondoke Sumi ana ing rumah sakit putri ora ngerti amarga isih dolan metu saka omah. Sumi ngundang joko lan nyekel tangane, “ adimu neng ndy le kok ora ketok?”.

“ mboten ngertos buk kadose dolan tekan sakniki dereng wangsul, kula sms nggih mboten mbales”. Niliki HP.ne menawa ana balesan saka putri.

“ mbok ya kono digolei adimu ngko ndak ana apa-apa” Sumi khawatir.

“ inggih buk, la ibuk teng mriki kaleh sinten? Isih nyekel tangane Sumi ibune.

“ uwis to aku ora po-po ngko nek ana apa-apa lak yo ana suster to”.

“ nggih pun kula pamit rumiyen nek ngoten”.

“ yowes ati-ati yo le”.

Joko banjur metu nggoleki putri adine ditelfon bola-bali adine ananging ora mbales, banjur joko nduweni filing mlebu ana ing salah satunggaling club seng ana ing daerah kono. Ana ing njero enek putri seng lagi seneng karo kanca-kancane kuliyah.

 

Ana kono putri lagi lungguh ana ing kursi sofa warna abang dilengkapi karo mejane. joko banjur saya gregeten amarga ana ing meja joko werung minum-minuman alkohol. Joko nututi putri lan nyeret tangane seng alus saka kursi sofa warna abang kuwi, putri diseret metu karo joko.

Ana ing njobo joko langsung napok putri seng lagi setengah teler merga mabuk. Pipine putri seng putih gawe saya ketarane warna abang bekas tapukane kangmase joko.

Putri meneng palah mlayu mlebu maneh ana ing club, klambine putri diceneng mareng joko ngasi suwek. Putri lagi metu suwarane, “ apa-apan mas ini nggangu aja!!”.

“ kamu mabuk?” joko nyekel pundake putri.

“ kalau iyaa emang kenapa” karo ngeculake tangane joko seng neng pundake.

“ pulang……”.

“ ga harus kan ibu sudah ada yang ngurus kamu..”. putri sajake ngece alus.

“ ibu dirumah sakit put”.

“ kagak peduli kakak aja yang urus aku mau senang-senang dulu ma temen-temen”. Putri arem mlayu mlebu.

Joko seng lagi gregeten langsung nyeret putri lan ngejak ana ing rumah sakit. Sakwise tekan rumah sakit putri ora gelem mlebu palah lungguh ana ing kursu ngarep ruangan seng gawe Sumi mondok.

 

Joko banjur mlebu nginguk Sumi, “ adimu ndy le?”

“ wonten njaba buk mboten purun mlebet ”

“ mbok dikon mlebu aku arep ngomong penting”

“ inggih buk”

Ananging putri tetep ora gelem mlebu weruh rupane ibune we putri kaya uwis ora sudi. Bukane mlebu niliki ibune putri palah muleh.

Uwis ana seminggu luweh Sumi mondok ana ing rumah sakit, ananging tetep wae putri anake wedok seng mbiyen cepak banget marang ibune ora nginguk babar blas. Putri isih loro atine merga Sumi saiki luwih sayang karo joko kangmase tinimbang deweke.

Lan uwis seminggu uga putri ora muleh ana ing omahe, putri turu lan mangan ana ing apartemene kancane Alex jenenge, kanca kuliyah pas isih semester siji. Awet lunga seko rumah sakit seminggu kapungkur putri durung ngambah omah lan warung.

Putri turu ana ing apartemene alex radha setengah ati amarga putri lagi wae ngambah umur 21 tahun. durung lan ora apik yen wong lanang lan wong wadon seng durung bebojoan ana ing sak kamar lan turu bareng. Ananging ana ing kuta jakarta hal kaya mangko uwis biasa lan dadi kebiasan bocah-bocah enom.

 

 

 

Sewelas

Mbengi kuwi alex lan putri pesta ana ing salah sawijining club langganane putri lan alex. Putri nganggo kaos oblong lan rock jeans cekak, seng cekake ngluwihi dengkul gawe ketoke celana njerone putri pas mudun saka mobil sedan warna silver. Ana ing njero club putri uwis dintenin kanca-kancane seng biasa lan langganan ana ing club kuwi.

Alex pesen rong botol bir gawe deweke lan putri, suwara bising musik lan mambu alkohol uwis dadi kebiasaane putri minggu akhir-akhir iki. Sakbenere putri ngerti lan mlebu ana ing club namung agi seminggu wingi, kuwi wae amarga ajakane kancane kuliyah.

Ora krasa jam uwis nunjukake ana ing angka 2 esuk ananging durung gawe Budhale Alex lan Putri. Alex lan kanca-kanca isih padha guyonan, sakbenere putri uwis mabok ketip lan matane uwis ora betah maneh.

Ana ing pangkuane Alex putri nylehake sirahe seng uwis saya abot amarga mabok. Rokok Mallboro seng ana ing tangan tengen putri agi wae disumet, ananging matane Putri uwis merem. Mereme putri gawe rokok seng isih ana ing tangan tengene putri entek disedot angin.

Suara bising music disco lan ambu rokok ora gawe tangi putri, deweke palah saya ambles ana ing ngimpine. Putri lagi ngimpi ditinggal Sumi ibune menyang panggonan seng adoh saklawe, ana ing tengah-tengah ngimpine putri kaget amarga mowo rokok seng isih ana ing sela-selane driji nylomot tangane dewe.

Putri banjur tangi saka pangkuane alex, ananging tangine putri gawe sirahye saya ngelu amarga efek mabok isih krasa. Putri muntah ana ing pundake alex seng lagi guyon marang kanca-kancane.

Alex kaget amarga kaose teles merga banyu seng metu saka wetenge putri. Alex banjur ngrangkul putri seng isih setengah sadar merga mabok. Tekane mobil putri muntah maneh ananging saiki putri muntah neng mobile seng nembe mau awan dikumbahake ana ing tempat pencucian mobil.

Alex lan putri banjur cepet-cepet ana ing apartement, ana ing dalan putri isih lemes lan ngromya sak karepe dewe. Seng metu saka tutuke putri namung ibuk-ibuk lan ibu tok.

“ put kamu tidak apa-apa?” alex nyekel tanganne putri.

Putri ora nangepi pitakonane alex, ora kaya biasane putri nyebut ibune yen isih bareng karo alex. Amarga uwis jam setengah papat esuk dalanan sepi gawe tekane putri lan alex nuju apartement ora ana setengah jam. Mlakune mobile alex ngambah ngasi kecepatan 100 km / jma. Sakwise tekan ngarep apartement alex banjur mbopong putri seng isih durung sadar.

Ana ing bopongane alex putri ora leren nyebut jeneng ibune, alex durung ngerti yen ibune putri lagi ana ing rumah sakit. Ananging uwis ngerti yen putri lagi nesunan ,marang ibune.

Alex mbopong putri tekan kamare deknen seng gedene ora kurang saka 8×9 meter, ukuran kuwi uwis paling gedhe na ing apartemen kuwi.

Alex nyelehake putri ana ing sofa seng kulite saka kulit harimau Sumatra. Tanpa mikir suwe alex banjur nguculi kaos lan celana seng isih dinggo putri lan diganti piyama biru berbahan sutra asli indonesia.

Diseret kemul saka ngisor sikile putri gawe ngemuli putri. Sakwise putri leren ngrumnyane Alex banjur menyang kamar mandi gawe resik-resik awak lan ganti kaos oblong amarga klambine mau uws gopak muntahane putri.

Alex turu ana ing sisihe putri, tangane alex gatel pengen ngelus rambut rada ikale purti lan uga diangkat sirahe putri lan diselehake ana ing dadha pindhange alex seng.

Esuk uwis teka, korden gedhe seng ana ing jendela apartemene alex gawe ora bisane cahaya matahari mlebu kamar. Alex uwis tangi lan niyate arep mbukak korden mau ananging putri saka mburi nyikep alex saka mburi.

Sikepane putri saka mburi gawe alex kaget lan ngurungake niyate seng arep mbukak korden.

“ jangan dibukak dulu ini masih terlalu pagi untuk melihat indahnya kota dari sini” putri mesem.

“ tapi udara segar pagi baik bagi kesehatan putri”.

“ iyaa kamu benar tapi saya tidak mau kalau korden dan jendela ini dibukka dulu alex”.

“ ya udah terserah kamu, sekarang kamu sarapan sudah saya siapain ada telur dadar aku bisanya hanya masak telur dadar”.

“ kamu udah masak buat aku” putri kaget.

Alex banjur ngandeng tangane putri seng isih krasa adem, alex lan putri lungguh ama ing meja makan. Let sedelok alex menyat saka kursi meja makane.

“ mau kemana kamu alex?”

Alex meneng namung mlaku lan menyang dapur, ana ing dapur alex nggawe susu rasa coklat gawe putri. Putri banjur nusul alex ana ing dapur seng berartistik eropa.

“ ohh kamu buat susu to lex”.

“ sudah kamu kembali ke meja makan nanti susunya saya antar” namatake putri

“ siap pak” sumi mlaku menyang meja makan karo mesam-mesem.

Ana ing meja makan alex takon marang putri “ tadi malam pas dimobil kamu ngigau ibuk kamu terus, ada apa dengan ibukmu?” pitakonan kuwi gawe putri keselak.

“ emang tadi malam aku nyebut nama ibuk terus ya?”

“ iyaa ada apa….. Ibukloe baik-baik saja kan?”.

“ iyaa ibuk baik-baik saja” putri mesem cilik.

“ ehhh”

“ nanti kita kemana nih lex bosen nih?”

“ nanti gue mau ke rumah temen di lebak bulus loe ikut?

“ iyaa lah masak gue ditinggal sendiri disini”.

“ ya udah cepat habisin trus loe mandi duluan ntar kamu pasti dandan dulu soalnya”.

“ bisa aja loe lex”.

“ cepet malah banyak bicara kamu”.

Rolas

MAKALAH BASA KANG KANGGO ING KASUSASTRAN JAWA

 

PURWAKA

Basa kang kanggo ing kasusastran jawa mesti wae iya basa jawa ditata kanti iketan kang apik, nganti bisa dadi basa kang endah. Wis mesty bae panganggone basa jawa iku kudu manut unda-usuking basa.

Mungguh unda-usuking basa jawa iku ana 8 tataran, yaiku:

  1. Ngoko utawa jawa dwipa, iku guneme bocah pada bocah. Wong tuwo marang wong nom kang ora ngajeni, bendara marang abdine. Tembung-tembunge ngoko kabeh, ater-ater lan panambange uga ngoko.

Tuladhane: Aku arep menyang pasar, kowe tunggua omah.

  1. Ngoko- andap ana warna loro, yaiku:
  2. Antya- basa, iku pamore tembong ngoko karo krama inggil, ora ngramakake ater-ater lan panambang, tembung “kowe” dadi “sliramu”.
  3. Basa-antya, iku pamore tembung ngoko, krama lan krama inggil, ora ngramaaka ater-ater lan panambang, tembung “kowe” dadib “panjenegan”
  4. Basa madya, ana warna telu yaiku:
  5. Madya ngoko
  6. Madyantara
  7. Madya krama
  8. Basa krama ana warna telu, yaiku:
  9. Krama ligu
  10. Muda-krama
  11. Wreda krama
  12. Krama inggil, wujude kaya muda krama , bedane mung dumunung ing tembung “kula” dadi “kawula”.
  13. Krama desa, iku basane wong-wong desa kang lumrahe pada isih wuta sastra. Tembung-tembung kang dienggo krama desa yaiku:
  14. Tembung krama utawa krama inggil.
  15. Nganggo tembung-tembung krama inggil
  16. Nganggo tembung-tembung kawi.
  17. Mirid kaanan.
  18. Wis nduweni teges dewe.
  19. Basa kasar, lumrahe kadadean saka pamore tembung ngoko karo tembung kasar, iku basane wong sing lagi muring.
  20. Basa kadaton(basa bagongan), iku guneme para sentana lan abdining ratu ana ing sajroning cepurikadaton lan ana ing ngarsane Sang Prabu utawa Pangeran Adipat

ISI

 

  1. Apa kuwi kasusastran jawa, kasusastran jawa yaiku bab bab utawa ilmu ingkang menehi ngerti babagan basa jawa ingkang becik lan bener. Ana ing kasusastran jawa diterangake kompel opo wae babagan sing penting ana ing baa jawa.
  2. Alesan kawula migunaake bab BASA KANG KANGGO ING KASUSASTRAN JAWA YAIKU kangge piwulangan menawi kula ngajar amarga bab iki ngandarake unggah-ungguhing basa ingkang becik dadine bisa menehi ngerti yen ana ing basa jawa kuwi ana unggah-ungguhing basa, kayata:
  • Ngoko, iku guneme bocah marang bocah, wong tuwa marang wong nom kang ora ngajeni.
  • Krama inggil, iku guneme kaum krama marang kaum ningrat, utawa priyayi cilik marang priyayi luhur.
  • Krama desa , iku basane wong-wong desa kang lumrahe pada isih wuta sastra.
  • Krama kasar, ikukadadean saka pamore tembung ngoko karo tembung kasar, iku basane wong sing lago muring.

Kuwi mung salah lorone unggah-ungguhing basa jawa tasih katah liyane sing bisa disinaoni.

  1. Caranipun kawula nyampeaken bab menika yaiku ingkang sepisan menehi ngerti apa wae jenise lan ana pira unggah-ungguhing basa jawa. Lajeng kula ngajari langsung wicara bocah utawa uwong ingkang sinau babmenika supaya langsung bisa dimengerti marang murid ingkang sinau bab menika. Amargi sinau langsung kuwi luwih cepet ketimbang sinau yen mung diawang-awang tok ora diprakteake langsung.

 

WASANA

 

  1. Kesimpulan , kesimpulan saka bab iki yaiku yen unggah-ungguhing basa kuwi penting gawe bocah- bocah ingkang durung bisa piye carane lan wicara ingkang bener migunaake basa jawa. Supaya unggah-ungguhing basa iki ora ilang saka basa jawa sing wis digunaake awet mbiyen.
  2. Saran, miturut kula bab unggah ungguhing basa jawa iki kudhu sampun dikenalake marang bocah-bocah cilik kaya ana ing SD.

artikel inggris kirab malam satu sura

TRADITIONS CARNIFAL 1 SURA AT NIGHT PALACE SURAKARTA, CENTRAL JAVA

Ahmadi

Java Language and Literature, achmadie53@gmail.com, 085 747 499 455

Semarang State University

Abstract

In the Sultanate of Surakarta palace, a herd of buffalo (Kebo) are believed sacred, namely Kyai Slamet Kebo Bule. Not just any water buffalo, because these animals including important heirlooms belonging to the palace. In the book Chronicle Solo Raden Mas (RM) Said, ancestral kebo Caucasians are Klangenan or pet animals Pakubowono II, since the court is still in Kartasura, about 10 kilometers west of the palace that now.

According to a poet famous Kraton Surakarta, Yosodipuro, ancestral buffalo skin color characteristic, namely bule (white slightly reddish), it is a gift from the Regent of Ponorogo to Pakubowono II, designated as cucuk lampah (guard) from an inheritance palace named Kyai Slamet. Just for the record, until now the palace was never willing to explain what form Kyai Slamet’s heritage.

Since 250 years ago until today, Kyai Slamet Caucasians have a special meaning, as well as the place of honor in the life Palace Surakarta.Tentu course not just any kebo.however this water buffalo the sacred territory Surakarta.Tak pepunden no one can ascertain from Kyai Slamet when it becomes Klangenan keraton. many version of the origins of this albino skinned.

  1. preliminary
    1. problem formulation

1.1 How is the beginning of a tradition suronan in the palace Surakata?

1.2 How nets 1 Suro tradition of carnival night?

1.3 why society still believe the myths that exist?

That said, when Pakubowono II looking for a location for a new palace, in 1725, the ancestralwater buffalo Caucasians are removed, and the journey followed by the courtiers of the palace, and finally stopped in a place that is now the palace Surakarta-about 500 meters south Office Solo City Hall.

For the people of Solo and the surrounding towns, such as Karanganyar, Sragen, Boyolali, Klaten, Sukoharjo and Wonogiri, Kebo Bule Kyai Slamet no longer a foreign animal. Every night 1 Sura according pengganggalan Java, or the night of 1 Muharram in the Islamic calendar (Hijri), a herd of sacred kebo always dikirab, be cucuk lampah a number of heritage palace.

Ritual carnival night 1 Sura itself is eagerly awaited community. Thousands of people converge around the palace, also in the streets to be traversed procession. Believes society will get a blessing from the palace when watching the procession.

Carnival itself takes place at midnight, usually at midnight, depending on the “will” of kebo Kyai Slamet. Because, sometimes kebo new sacred out of the cage after 01.00.Kirab at this puasaka entirely is highly dependent on the sacred Kyai Slamet. If the time comes, usually without having herded flock Kebo Bule will run from the cage to the courtyard of the palace. Thus, the procession began. Keerbau sacred herd will be at the forefront, guarding the palace heirlooms brought Kyai Slamet palace courtiers. The crowd was a large crowd of people from the palace to the journey taken along the procession.

1 suro night carnival tradition is a tradition handed down in Surakarta. In the procession there is a unique thing where people fighting over something that is used in the procession as Kebo Bule leaf food itself ie cassava and hot coffee. There is something even more unusual is the community scrambling dirt kebo Caucasians or so-called clerics slamet.

Kebo Bule itself is a gift of regents ponorogo animals to nail Buwana II. Which is intended as an accompaniment cucuk lampah or inheritance in Surakarta, Kyai Slamet heritage is so kebo white reddish tersebu until now known as Kyai Slamet actually the name is the name of heritage.

  1. Methods of Observation

The method I use is a direct method such as direct interviews to people every year in the carnival night 1 sura and the citizens covering.

  1. Form

Carnival night one sura is an event organized by the Surakarta Sultanate to treat heirlooms yanga exist or are owned by the palace Surakarta. In the tradition there is a tradition where at night one sura heirlooms paraded around the city of Surakarta palace. And Kebo Bule or clerics slamet cucuk lampah used to accompany heirlooms.

  1. Packaging

I packaged in the form of interviews and vidio vidio berjalanya carnival night 1 sura in Surakarta palace which contains all associated with a carnival night 1 sura.

  1. Process

The first observation process connects members of the palace each year participate in the event one evening procession sura, then I interviewed. Then I also take pictures or vidio carnival event maam 1 sura in Surakarta.

  1. Results and Discussion

In palace Surakarta, a herd of buffalo (Kebo) are believed sacred, namely Kyai Slamet Kebo Bule. Not just any water buffalo, because these animals including important heirlooms belonging to the palace. In the book Chronicle Solo Raden Mas (RM) Said, ancestral kebo Caucasians are Klangenan or pet animals Pakubowono II, since the court is still in Kartasura, about 10 kilometers west of the palace that now.

According to a poet famous Kraton Surakarta, Yosodipuro, ancestral buffalo skin color characteristic, namely bule (white slightly reddish), it is a gift from the Regent of Ponorogo to Pakubowono II, designated as cucuk lampah (guard) from an inheritance palace named Kyai Slamet. Just for the record, until now the palace was never willing to explain what form Kyai Slamet’s heritage.

That said, when Pakubowono II looking for a location for a new palace, in 1725, the ancestral kebo-kebo Caucasians are removed, and the journey followed by the courtiers of the palace, and finally stopped in a place that is now the palace Surakarta-about 500 meters south Office Solo City Hall.

For the people of Solo and the surrounding towns, such as Karanganyar, Sragen, Boyolali, Klaten, Sukoharjo and Wonogiri, Kebo Bule Kyai Slamet no longer a foreign animal. Every night 1 Sura according pengganggalan Java, or the night of 1 Muharram in the Islamic calendar (Hijri), a herd of sacred kebo always dikirab, be cucuk lampah a number of heritage palace.

Ritual carnival night 1 Sura itself is eagerly awaited community. Thousands of people converge around the palace, also in the streets to be traversed procession. Believes society will get a blessing from the palace when watching the procession.

Carnival itself takes place at midnight, usually at midnight, depending on the “will” of kebo Kyai Slamet. Because, sometimes kebo new sacred out of the cage after 01.00. Kirab at this puasaka entirely is highly dependent on the sacred kebo Kyai Slamet. If the time comes, usually without having herded flock Kebo Bule will run from the cage to the courtyard of the palace. Thus, the procession began. Keerbau sacred herd will be at the forefront, guarding the palace heirlooms brought Kyai Slamet palace courtiers. The crowd was a large crowd of people from the palace to the journey taken along the procession.

Danyang interesting: those addressing the sanctity Kyai Slamet such a way that tends to not make sense. They march to the carnival, vied with each other trying to touch or touch the body kebo kebo bule. Tak enough to touch the body, these people continue to run behind the buffalo, waiting for a flock of pooping kebo Caucasians. Once the dirt fall into the street, people were fighting each other to get it. No sense indeed. But they believe that the buffalo dung will give a blessing, safety, and living. They called scramble the waste as a tradition ngalap blessing or seek blessing Kyai Slamet.

Why it is the herd water buffalo Caucasians who became a major figure in the tradition of ritual procession night 1 Sura?

According to the Head Sasono Pustoko Surakarta Gusti Pangeran Haryo (GPH) Puger, carnival heritage and buffalo is actually rooted in the tradition before the advent of the kingdom of Mataram (Islam), the ritual procession wilujengan nagari.Pusaka and buffalo is a symbol of the beginning of the kingdom of Mataram keselamatan.Pada, heritage and buffalo were both named Kyai Slamet, issued only in emergency situations, ie when pageblug (plague) and natural disasters.

While historians of the State University of March (UNS) Solo, Sudarmono, said that, in addition to close to the lives of farmers, buffalo figure was much coloring historical kingdoms in Java. During the kingdom of Demak, for example, a bull named Kebo Marcuet raging and there is not a single soldier who could defeat him. Because troubling, the kingdom held a contest: whoever was able to defeat will be appointed senopati.

Surprisingly, Jaka Tingkir or Mas Karebet able to beat Kebo Marcuet with his cane. Mas Karebet then marry the daughter of the King of Demak Sultan Trenggono, and finally took power.

Emerging Kebo Bule Kyai Slamet in the procession, said Sudarmono, is a blend of legend and sage (folklore who deify animals) .In the periodization approach to history, the figure of foreigners suspected to be present during water buffalo Pakubowono (PB) VI century VI XVII.PB is king rebellious Dutch colonial power and was exiled to Ambon.

On the other hand Puger said Surakarta never stated tlethong (dirt) buffalo could bring blessings. “If tlethong considered to fertilize rice fields as fertilizer can be made, it still make sense. But we understand this as a way of creating community media to make a request. They just need a spirit to rise. ”

At this time kebo Caucasians saatini palace totaled 12 tails. However water buffalo Caucasians are believed to be descendants of the original Kyai Slamet itself until now only the remaining six. They are Kiai Bodong, Joko Semengit, Debleng Sepuh, Sepuh Sweet, Sweet Youth, and Young Debleng.

Kyai Bodong itself has a younger brother named Kyai Bagong. However, said Winarno, the buffalo are now in the region of Solo Baru, Sukoharjo, and the grounds were reluctant mentioned, kebo Caucasians it can not be brought back to Surakarta.

From the first, the sacred kebo herd does have a lot keunikan.Kawanan buffalo, for example, frequently travel to distant places to find food, without charge followed by courtiers who feed them. They often get to Cilacap a distance of 100 km from Solo, Madiun in East Java. But strangely, the eve of New Year’s Java, which is 1 Sura or 1 AH, they will return to the palace as it will follow the procession ritual heritage.

Pictures from the carnival night one sura in Surakarta

Pictures 1.1.kebo Caucasians Surakarta palace

Figure 1.2. handler Kebo Bule

 

Figure 1.3. Keraton Surakarta atmosphere before the carnival starts

 

 

 

  1. Closing
    1. Conclusion

conclusion is carnival night one sura in Surakarta held every day of the sura or a sacred date in the Islamic calendar. Kraton Surakarta in diadakanya carnival aims to merumat the Surakarta palace heirlooms owned by washing and then paraded around town solo. And the cucuk lampah in procession tersebuta is a foreigner owned kebo keeraton.

    1. Suggestion

Carnival tradition existing culture must continue to be preserved and implemented and do not let anyone spoil the unique tradition because tradition is different from other traditions.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

references

http://tempatwisatadaerah.blogspot.co.id/2015/10/kirab-kebo-bule-malam-1-sura-di-solo.html?m=1

http://regional.kompas.com/read/2015/10/15/215903361/inilah.makna.kebo.bule.kyai.slamet.bagi the Java

 

Psikolinguistik

Pengertian Psikolinguistik

Gagasan pemunculan psikolinguistik sebenarnya sudah ada sejak tahun 1952, yaitu sejak Social Science Research Council di Amerika Serikat mengundang tiga orang linguis dan tiga orang psikolog untuk mengadakan konferensi interdisipliner. Secara formal istilah Psikolinguistik digunakan sejak tahun 1954 oleh Charles E. Osgood dan Thomas A. sebeok dalam karyanya berjudul sycholinguistics, A Survey of Theory and Research roblems. Sejak itu istilah tersebut sering digunakan. Psikolinguistik merupakan interdisiplin antara Linguistik dan Psikologi. Karena itu, dalam membahas pengertian Psikolinguistik, terlebih dahulu penulis akan berdasar pada pengertian ilmu-ilmu tersebut. Psikologi berasal dari bahasa Inggris pscychology. Kata pscychology berasal dari bahasa Greek (Yunani), yaitu dari akar kata psyche yang berarti jiwa, ruh, sukma dan logos yang berarti ilmu. Jadi, secara etimologi psikologi berati ilmu jiwa. Pengertian Psikologi sebagai ilmu jiwa dipakai ketika Psikologi masih berada atau merupakan bagian dari filsafat, bahkan dalam kepustakaan kita pada tahun 50-an ilmu jiwa lazim dipakai sebagai padanan Psikologi. Kini dengan berbagai alasan tertentu (misalnya timbulnya konotasi bahwa Psikologi langsung menyelidiki jiwa) istilah ilmu jiwa tidak dipakai lagi.

Pergeseran atau perubahan pengertian yang tentunya berkonsekuensi pada objek Psikologi sendiri tadi tentu saja berdasar pada perkembangan pemikiran para peminatnya. Bruno (Syah, 1995: 8) secara rinci mengemukakan pengertian Psikologi dalam tiga bagian yang pada prinsipnya saling berhubungan. Pertama Psikologi adalah studi mengenai ruh. Kedua Psikologi adalah ilmu pengetahuan mengenai kehidupan mental. Ketiga Psikologi adalah ilmu pengetahuan mengenai tingkah laku organisme. Pengertian pertama merupakan definisi yang paling kuno dan klasik (bersejarah) yang berhubungan dengan filsafat Plato (427-347 SM) dan Aristoteles (384-322 SM). Mereka menganggap bahwa kesadaran manusia berhubungan dengan ruhnya. Karena itu, studi mengenai kesadaran dan proses mental manusia pun merupakan bagian dari studi mengenai ruh. Ketika Pikologi melepaskan diri dari filsafat sebagai induknya dan menjadi ilmu yang mandiri pada tahun 1879, yaitu saat Wiliam Wundt (1832-1920) mendirikan laboratorium pskologinya, ruh dikeluarkan dari studi psikologi. para ahli, di antaranya William james (1842-1910) sehingga pendapat kedua menyatakan bahwa psikologi sebagai ilmu pengetahuan mengenai kehidupan mental. Pengertian ketiga dikemukakan J.B. Watson (1878-1958) sebagai tokoh yang radikal yang tidak puas dengan definisi tadi lalu beliau mendefinisikan Pikologi sebagai ilmu pengetahuan tentang tingkah laku (behavior) organisme. Selain itu, Watson sendiri menafikan (menganggap tidak ada) eksistensi ruh dan kehidupan mental. Eksistensi ruh dan kehidupan internal manusia menurut Watson dan kawan-kawannya tidak dapat dibuktikan karena tidak ada, kecuali dalam hayalan belaka. Dengan demikian dapat kita katakan bahwa Psikologi behaviorisme adalah aliran ilmu jiwa yang tidak berjiwa. Untuk menengahi pendapat tadi muncullah pengertian yang dikemukakan oleh pakar yang lain, di antaranya Crow & Crow. Menurutnya Pikologi adalah ilmu yang mempelajari tingkah laku manusia, yakni interaksi manusia dengan dunia sekitarnya (manusia, hewan, iklim, kebudayaan, dsb.

Pengertian Pikologi di atas sesuai dengan kenyataan yang ada selama ini, yakni bahwa para psikolog pada umumnya menekankan penyelidikan terhadap perilaku manusia yang bersifat jasmaniah (aspek pasikomotor) dan yang bersifat rohaniah (kognitif dan afektif). Tingkah laku psikomotor (ranah karsa) bersifat terbuka, seperti berbicara, duduk, berjalan, dsb., sedangkan tingkah laku kognitif dan afektif (ranah cipta dan ranah rasa) bersifat tertutup, seperti berpikir, berkeyakinan, berperasaan, dsb. Berdasarkan pengertian-pengertian di atas dapat disimpulkan bahwa Pikologi ialah ilmu pengetahuan mengenai prilaku manusia baik yang tampak maupun yang tidak tampak. Linguistik adalah ilmu yang mempelajari bahasa secara ilmiah (Kridalaksana, 1982: 99).

Sejalan dengan pendapat di atas Martinet mengemukakan (1987: 19) mengemukakan bahwa linguistik adalah telaah ilmiah mengenai bahasa manusia. Secara lebih rinci dalam Webster’s New Collegiate Dictionary (Nikelas, 1988: 10) dinyatakan EDUCARE: Jurnal Pendidikan dan Budaya http://educare.e-fkipunla.net Generated: 26 July, 2009, 06:28 linguistics is the study of human speech including the units, nature, structure, and modification of language ‘linguistik adalah studi tentang ujaran manusia termasuk unit-unitnya, hakikat bahasa, struktur, dan perubahanperubahan bahasa’. Dalam Oxford Advanced Learner’s Dictionary (Nikelas, 1988: 10) dinyatakan linguistics is the science of language, e.g. its structure, acquisition, relationship to other forms of communication ‘linguistik adalah ilmu tentang bahasa yang menelaah, misalnya tentang struktur bahasa, pemerolehan bahasa dan tentang hubungannya dengan bentuk-bentuk lain dari komunikasi’. Dari pendapat-pendapat di atas dapat disimpulkan bahwa Linguistik ialah ilmu tentang bahasa dengan karakteristiknya. Bahasa sendiri dipakai oleh manusia, baik dalam berbicara maupun menulis dan dipahami oleh manusia baik dalam menyimak ataupun membaca.

Berdasarkan pengertian psikologi dan Linguistik pada uraian sebelumnya dapat disimpulkan bahwa Psikolinguistik adalah ilmu yang mempelajari perilaku berbahasa, baik prilaku yang tampak maupun perilaku yang tidak tampak. Untuk lebih jelasnya, mengenai pengertian Psikolinguistik berikut ini dikemukakan beberapa definisi Psikolinguistik.  Aitchison (Dardjowidojo, 2003: 7) berpendapat bahwa psikolinguistik adalah studi tentang bahasa dan minda. Sejalan dengan pendapat di atas. Field (2003: 2) mengemukakan psycholinguistics explores the relationship between the human mind and language ‘psikolinguistik membahas hubungan antara otak manusia dengan bahasa’. Minda atau otak beroperasi ketika terjadi pemakaian bahasa. Karena itu, Harley (Dardjowidjojo: 2003: 7) berpendapat bahwa psikolinguistik adalah studi tentang proses mental-mental dalam pemakaian bahasa. Sebelum menggunakan bahasa, seorang pemakai bahasa terlebih dahulu memperoleh bahasa. Dalam kaitan ini Levelt (Marat, 1983: 1) mengemukakan bahwa Psikolinguistik adalah suatu studi mengenai penggunaan dan perolehan bahasa oleh manusia. Kridalaksana (1982: 140) pun berpendapat sama dengan menyatakan bahwa psikolinguistik adalah ilmu yang mempelajari hubungan antara bahasa dengan perilaku dan akal budi manusia serta kemampuan berbahasa dapat diperoleh. Dalam proses berbahasa terjadi proses memahami dan menghasilkan ujaran, berupa kalimat-kalimat. Karena itu, Emmon Bach (Tarigan, 1985: 3) mengemukakan bahwa Psikolinguistik adalah suatu ilmu yang meneliti bagaimana sebenarnya para pembicara/pemakai bahasa membentuk/membangun kalimat-kalimat bahasa tersebut. Sejalan dengan pendapat di atas Slobin (Chaer, 2003: 5) mengemukakan bahwa psikolinguistik mencoba menguraikan proses-proses psikologi yang berlangsung jika seseorang mengucapkan kalimat-kalimat yang didengarnya pada waktu berkomunikasi dan bagaimana kemampuan bahasa diperoleh manusia.

Secara lebih rinci Chaer (2003: 6) berpendapat bahwa psikolinguistik mencoba menerangkan hakikat struktur bahasa, dan bagaimana struktur itu diperoleh, digunakan pada waktu bertutur, dan pada waktu memahami kalimat-kalimat dalam pertuturan itu. Pada hakikatnya dalam kegiatan berkomunikasi terjadi proses memproduksi dan memahami ujaran. Dalam kaitan ini Garnham (Musfiroh, 2002: 1) mengemukakan Psycholinguistics is the study of a mental mechanisms that nake it possible for people to use language. It is a scientific discipline whose goal is a coherent theory of the way in which language is produce and understood ‘Psikolinguistik adalah studi tentang mekanisme mental yang terjadi pada orang yang menggunakan bahasa, baik pada saat memproduksi atau memahami ujaran’. Dalam penggunaan bahasa terjadi proses mengubah pikiran menjadi kode dan mengubah kode menjadi pikiran. Dalam hubungan ini Osgood dan Sebeok (Pateda: 1990) menyatakan pscholinguistics deals directly with the processes of encoding and decoding as they relate states of communicators ‘psikolinguistik secara langsung berhubungan dengan proses-proses mengkode dan mengerti kode seperti pesan yang disampaikan oleh orang yang berkomunikasi’. Ujaran merupakan sintesis dari proses pengubahan konsep menjadi kode, sedangkan pemahaman pesan merupakan rekognisi sebagai hasil analisis. Karena itu, Lyons berpendapat bahwa tentang psikolinguistik dengan menyatakan bahwa psikolinguistik adalah telaah mengenai produksi (sintesis) dan rekognisi (analisis). Bahasa sebagai wujud atau hasil proses dan sebagai sesuatu yang diproses bisa berupa bahasa lisan atau bahasa tulis, sebagaimana dikemukakan oleh Kempen (Marat, 1983: 5) bahwa Psikolinguistik adalah studi mengenai manusia sebagai pemakai bahasa, yaitu studi mengenai sistem-sistem bahasa yang ada pada manusia yang dapat menjelaskan cara manusia dapat menangkap ide-ide orang lain dan bagaimana ia dapat mengekspresikan ide-idenya sendiri melalui bahasa, baik secara tertulis ataupun secara lisan.

Apabila dikaitkan dengan keterampilan berbahasa yang harus dikuasai oleh siswa, hal ini berkaitan dengan keterampilan berbahasa, yaitu menyimak, berbicara, membaca, dan menulis. Pendapat di atas pun secara tersurat menyatakan bahwa Psikolinguistik pun mempelajari pemerolehan bahasa oleh manusia sehingga manusia mampu berbahasa. Lebih jauhnya bisa berkomunikasi dengan manusia lain, termasuk tahapan-tahapan yang dilalui oleh seorang anak manakala anak belajar berbahasa sebagaimana dikemukakan oleh Palmatier (Tarigan, 1985: 3) bahwa Psikolinguistik adalah ilmu yang mempelajari perkembangan bahasa anak. Semua bahasa yang diperoleh pada hakikatnya dibutuhkan untuk berkomunikasi. Karena itu, Slama (Pateda, 1990: 13) mengemukakan bahwa

psycholinguistics is the study of relations between our needs for expression and communications and the means offered to us by a language learned in one’s childhood and later ‘

psikolinguistik adalah telaah tentang hubungan antara kebutuhan-kebutuhan kita untuk berekspresi dan berkomunikasi dan benda-benda yang ditawarkan kepada kita melalui bahasa yang kita pelajari sejak kecil dan tahap-tahap selanjutnya.

Berdasarkan pendapat para pakar di atas dapat disimpulkan bahwa Psikolinguistik adalah ilmu yang mempelajari perilaku berbahasa, baik prilaku yang tampak maupun perilaku yang tidak tampak. berupa persepsi, pemproduksian bahasa, dan pemerolehan bahasa. Perilaku yang tampak dalam berbahasa adalah perilaku manusia ketika berbicara dan menulis atau ketika dia memproduksi bahasa, sedangkan prilaku yang tidak tampak adalah perilaku manusia ketika memahami yang disimak atau dibaca sehingga menjadi sesuatu yang dimilikinya atau memproses sesuatu yang akan diucapkan atau ditulisnya.

Dari uraian di atas dapat disimpulkan ruang lingkup Psikolinguistik yaitu penerolehan bahasa, pemakaian bahasa, pemproduksian bahasa, pemprosesan bahasa, proses pengkodean, hubungan antara bahasa dan prilaku manusia, hubungan antara bahasa dengan otak. Berkaitan dengan hal ini Yudibrata, Andoyo Sastromiharjo, Kholid A. Harras(1997/1998: 9) menyatakan bahwa Psikolinguistik meliputi pemerolehan atau akuaisisi bahasa, hubungan bahasa dengan otak, pengaruh pemerolehan bahasa dan penguasaan bahasa terhadap kecerdasan cara berpikir, hubungan encoding (proses mengkode) dengan decoding (penafsiran/pemaknaan kode), hubungan antara pengetahuan bahasa dengan pemakaian bahasa dan perubahan bahasa).

Field (2003: 2) mengemukakan ruang lingkup Psikolinguistik sebagai berikut: language processing, language storage and access, comprehension theory, language and the brain, bahasa dalam keadaan istimewa, language in exceptional circumstances, frst language acquisiton ‘pemrosesan bahasa, penyimpanan dan pemasukan bahasa, teori pemahaman bahasa, bahasa dan otak, pemerolehan bahasa Secara lebih rinci Musfiroh pun berpendapat (2002: 8) bahwa Psikolingusitik meliputi a. Hubungan antara bahasa dan otak, logika, dan pikiran b. Proses bahasa dalam komunikasi: produksi, persepsi dan komprehensi c. Permasalahan makna d. Persepsi ujaran dan kognisi e. Pola tingkah laku berbahasa f. Pemerolehan bahasa pertama dan kedua g. Proses berbahasa pada individu abnormal (Musfiroh, 2002: 8) Karena psikologi merupakan bagian dari psikolinguistik, untuk mempermudah pemahman selanjutnya perlu dibicarakan ranah psikologi.

2. Ranah Psikologi

Menurut Utami Munandar (Syah, 2004: VI) hakikat pendidikan adalah menyediakan lingkungan yang memungkinkan setiap peserta didik mengembangkan bakat, minat, dan kemampuannya secara optimal dan utuh (mencakup matra kognitif, afektif, dan psikomotor. Dengan demikian, pembelajaran bahasa pun ditujukan untuk mencapai ranah kognirif, afektif, dan psikomotor secara utuh. Istilah cognitive berasal dari cognition yang padanannya knowing berarti mengetahui. Dalam arti yang luas cognition (kognisi) ialah perolehan, penataan, dan penggunaan pengetahuan.. (Neisser dalam Syah, 1995: 65; 2004: 22). Dalam perkembangan selanjutnya istilah kognitiflah yang menjadi populer sebagai salah satu domain, ranah/wilayah/bidang psikologis manusia yang meliputi perilaku mental manusia yang berhubungan dengan pemahaman, pertimbangan, pemecahan masalah, pengolahan informasi, kesengajaan, dan keyakinan. Menurut Chaplin (Syah, 1995: 65; 2004: 22) ranah ini berpusat di otak yang juga berhubungan dengan konasi (kehendak) dan afeksi (perasaan) yang bertalian dengan ranah rasa. Ranah kognitif yang berpusat di otak merupakan ranah yang yang terpenting Ranah ini merupakan sumner sekaligus pengendali ranahranah kejiwaan lainnya, yaitu ranah efektif (rasa) dan ranah psikomotor (karsa). Dalam kaitan ini Syah (2004: 22) mengemukakan bahwa tanpa ranah kognitif sulit dibayangkan seorang siswa dapat berpikir. Tanpa kemampuan berpikir mustahil siswa tersebut dapat memahami dan meyakini faedah materi-materi pelajaran yang disajikan kepadanya. Afektif adalah ranah Psikologi yang meliputi seluruh fenomena perasaan seperti cinta, sedih, senang, benci, serta sikapsikap tertentu terhadap diri sendiri dan lingkungannya. Psikomotor adalah ranah Psikologi yang segala amal jasmaniah yang konkret dan mudah diamati baik kuantitas maupun kualitasnya karena sifatnya terbuka (Syah, 1995: 85; 2004: 52).

3. Peran Psikolinguistik dalam Pembelajaran Bahasa

Siswa adalah subjek dalam pembelajaran. Karena itu, dalam hal ini siswa dianggap sebagai organisme yang beraktivitas untuk mencapai ranah-ranah psikologi, baik kognitif, afektif, maupun psikomotor. Kemampuan menggunakan bahasa baik secara reseptif (menyimak dan membaca) ataupun produktif (berbicara dan menulis) melibatkan ketiga ranah tadi. Dalam sebuah penelitian yang dilakukan Garnham (Nababan, 1992: 60-61) terhadap aktivitas berbicara ditemukan berbagai berbicara yang menyimpang (kurang benar) dengan pengklaifikasian kesalahan sebagai berikut. Berbicara yang Menyimpang Tipe Ucapan yang Seharusnya Kesalahan antisipasi penerusan pengurangan/ haplology penambahan pertukaran penggantian percampuran “the new Mel Brooks film …” “practical classes …” “never lets …” “better of than …” “on a table around you …” “engineering job …” “hilarityhipterics …” “the new Bel …” “practical kr…” “nets …” “better off-wise than …” “round a table on you …” “engineering degree …” “hilarics …” Nababan (1992: 60-61) Menurut Garnham penyebab kesalahan yang dilakukan oleh pembicara di antaranya adalah kesaratan beban (overloading), yaitu perasaan waswas (menghadapi ujian atau pertemuan dengan orang yang ditakuti) atau karena penutur kurang menguasai materi, terpengaruh oleh perasaan afektif, kesukaran melafal kata-kata, dan kurang menguasai topik. Dari penyebab kesalahan-kesalahan tadi, dapat kita klasifikasikan berdasarkan ranah Psikologi. Penyebab kesalahan berupa perasaan waswas berkaitan dengan ranah afektif. Penyebab kesalahan berupa kurang menguasai materi atau topik berkaitan dengan ranah kognitif, dan penyebab kesalahan berupa kesukaran melafalkan kata berkaitan dengan ranah psikomotor. Contoh-contoh kesalahan dan penyebab kesalahan yang telah dijelaskan tadi menunjukkan bahwa peran psikolinguistik dalam pembelajaran bahasa sangat penting. Tujuan umum pembelajaran bahasa, yaitu siswa mampu menggunakan bahasa Indonesia yang baik dan benar, baik dalam berbahasa lisan ataupun berbahasa tulis. Agar siswa dapat berbahasa Indonesia yang baik dan benar diperlukan pengetahuan akan kaidahkaidah bahasa. Kaidah-kaidah bahasa dipelajari dalam linguistik. Untuk dapat menggunakan bahasa secara lancar dan komunikastif siswa tidak hanya cukup memahami kaidah bahasa, tetapi diperlukan kesiapan kognitif (penguasaan kaidah bahasa dan materi yang akan disampaikan), afektif (tenang, yakin, percaya diri, mampu mengeliminasi rasa cemas, ragu-ragu, waswas, dan sebagainya), serta psikomotor (lafal yang fasih, keterampilan memilih kata, frasa, klausa, dan kalimat). Dengan demikian, jelaslah bahwa betapa penting peranan Psikolinguistik dalam pembelajaran bahasa.

bimo bungkus

Werkudara iku putrane Prabu Pandhu Dewanata Ian Dewi Kunthi sing angka kalih. Werkudara iku titisane Bathara Bayu. Awit putra angka loro, mula Werkudara uga sinebut putra panenggaking Pandhawa. Sesebutan liyane Bratasena, Bimasena, Haryasena, Bayusiwi, Jagal Abilawa, Kusumadilaga, Jayalaga. Kastriyane ing Jodhipati utawa Tunggul Pamenang.
Garwane telu aran Dewi Nagagini, Dewi Arimbi, Ian Dewi Urangayu. Karo Dewi Nagagini, ‘peputra Raden Antareja. Karo Dewi Arimbi, peputra Raden Gathutkaca: Karo Dewi Urangayu, peputra Raden Antasena.

Raden Werkudara duwe pusaka aran Kuku Pancanaka, Gada Rujakpala, Ian Gada Lambita¬muka. Aji-ajine Bandung Bandawasa, Ungkal bener, Blabag Pengantol-antol, Bayu Bajra.

Kacarita laire Bratasena. Nalika bayi lair awujud bungkus. Kabeh gegaman ora tumama. Kang bisa mbedhah bungkus mung Gajah Sena. Bareng wis bedhah, bayi diidak-idak, ditlale, digadhing malah saya gedhe. Gajah Sena ditamani kuku Pancanaka, mati sanalika. Suksmane nyawiji karo Bratasena.
Bratasena utawa Werkudara iku ora bisa basa marang sapa wae. Dadi yen micara tansah ngoko. Sing dibasani mung Sanghyang Wenang lan Dewa Ruci. Sanajan mangkono Werkudara duwe watak setya tuhu marang guru, bekti marang ibu, teguh ing janji, bela bebener, mbrastha angkara, dhemen tetulung, tresna marang kadang, adil. Watak setya marang guru, dituduhake nalika dheweke diutus dening gurune Pendhita Durna goleh banyu Perwitasari ing tengah alas ing telenging segara. Kang sajatine Werkudara dialap patine, dijlomprongake. Nanging amarga setya bekti marang guru. Werkudara malah antuk nugraha, bisa ketemu marang guru sejati (Dewa Ruci), kang mahanani Werkudara bisa pinter tanpa guru maneh.
Tandha bektine marang ibune dibuktekake, kanthi merjaya Dursasana, getihe kanggo jamas rikmane Kunthi lan sirahe kanggo keset dening Dewi Kunthi. Tresna marang kadang, kabeh kadange tansah dibela lamun nuhoni bebener. Nanging yen luput, sanadyanta anake dhewe bakal diajar, kaya nalika Gathutkaca maling Pregiwa. Jebule Gathutkaca mung dipaeka sebab sing maling Gathutkaca palsu. Dhemen tetulung upamane nulungi Ratu Wiratha (Prabu Matswapati).
Ing perang Bratayuda Werkudara dadi agul-aguling Pandhawa. Werkudara kang bisa mateni Dursasana, Sengkuni lan Duryudana. Sawise perang Bharatayuda, Parikesit wis jumeneng nata, bebarengan marang sedulur Pandhawa wis jumeneng nata, bebarengan marang sedulur Pandhawa liyane, ninggalake praja. Werkudara tiwas sumusul Sadewa, Nakula, lan Harjuna. Werkudara tiwas angka papat amarga nalika uripe seneng mangan, rada kasar, lan ora bisa basa.Wosing budi pekerti:
1. Duwea watak satriyatama: luhur ing budi, seneng tetulung, adil, wani ing bebener, mbrastha angkara murka!
2. Bektia marang wong tuwa, luwih-luwih marang ibu!
3. Dektia marang guru!
4. Tresna asih marang sedulur.
5. Darbea jiwa satriya kang dadi bentenging negara!
 ==============

 

Bima (basa Sangskerta: भीम, Bhima) utawa kang luwih kaloka kanthi jeneng Werkudara iku putrané Prabu Pandhu Déwanata (ratu Ngastina) lan Dèwi Kunthi Talibrata kang nomer loro. Sedhuluré kabèh cacahé ana lima kang banjur sinebut Pandhawa. Mula Bima iya banjur sinebut satriya Panenggak Pandhawa. Miturut Kitab Mahabharata, Bima (Bhima) dilairaké wujud bayi lumrah. Lair saka guwa garbané Dèwi Kunthi. Ramané bebisik Bathara Bayu, déwaning angin.
Kacarita, sawijining ésuk Dèwi Kunthi ngenggar-enggar penggalih karo nggendhong Bhima sing isih bayi. Dumadakan ana macan saka suwaliking grumbul. Awit saking kageté, Bima mrucut saka gendhongan, tiba ing sadhuwuré watu gilang sing gedhéné sasirah gajah. Anèhé dudu sirahé Bima sing pecah, nanging malah watuné sing ajur mumur. Bima gereng-gereng nangis nggolèki ibuné. Krungu tangisé Bhima iki, macan sing mauné arep mbadhog (mangsa) bayi Bhima malah gila, satemah mlayu sipat kuping. Miturut crita pedhalangan, Bima (Werkudara) dilairaké wujud bungkus. Jaman isih cilik urip ing Astina, nanging sakwisé ditundhung déning Korawa, Bima lan sedulur-seduluré dibuwang lang pungkasané bisa babat Alas Mertani. Dhèwèké banjur urip ing kesatriyan Jodhipati/Unggulpawenang.
Anak-anaké Bima iki asring dadi pralambang prejurit. Antareja bisa ambles bumi, kang njaga dharatan. Gatotkaca bisa mabur, kang njaga awang-awang. Antasena bisa ambles bumi lan urip ing banyu, kang njaga laut. Bima uga klebu dadi salah sijiné warga Bayu kang cacahé ana wolu, yakuwi Bathara bayu dhéwé, Anoman, Liman Situbandha, Garudha Mahambira, Sarpa Nagakuwara, Gunung Maenaka, lan Ditya Jajawreka. Bima utawa Werkudara uga klebu dadi putrané Bathara Bayu, mula banjur sinebut Bayuputra iya bayu Tanaya kang tegesé anak Bayu (déwaning angin). Aji-ajiné aran aji bandhungbadawasa, Blabag Pangantol-antol lan Wungkal bener. Gegamané kang kondhang yaiku Gada Rujakpolo lan kuku Pancanaka. Bima ora gelem basa karo sapa waé, kejaba nalika ing lakon Bima Suci/Nawaruci. Ing lakon iki Bima ketemu karo Déwa Ruci. Wujudé Déwa Ruci kaya déné Bima. Déwa iki metu seka kupingé lan ngandhani Bima perkara filsafat urip. Ing pungkasan crita wayang, Bima muksa bareng karo Pandhawa liyané nuju swargaloka.

sumantri ngenger

Ing pertapan Jatisrana, ana pandhita aran Begawan Suwandhagni. Sang Begawan nduwe anak loro lanang kabeh aran Bambang Sumantri lan Raden Sukasrana. Bambang Sumantri wujude satriya bagus, dene Raden Sukasrana wujude buta bajang utawa buta cebol sing nggilani. Sanajan rupane nggilani nanging Bambang Sumantri tresna banget marang adhine. Samono uga Raden Sukasrana.
Nalika Sumantri wis diwasa, Begawan Suwandhagni ngendika supaya Sumantri ngenger utawa suwita menyang Negara Maespati. Sumantri sendika dhawuh. Lakune didherekake punakawan papat Semar, Gareng, Petruk lan Bagong. Begawan Suwandhagni nitipake sanjata Cakra darbeke Prabu Harjuna Sasrabahu supaya dibalekake.

Lakune Bambang Sumantri kandheg amarga Raden Sukasrana kepengin melu. Bambang Sumantri banjur ngarih-arih adhine nganti turu. Sawise adhine turu, Bambang Sumantri budhal nilapake adhine menyang Negara Maespati.

Ing Negara Maespati Sang Prabu Harjuna Sasrabahu lagi ngrembug bab arepe mupu sayembarane Dewi Citrawati ing Negara Magada. Dewi Citrawati nganakake sayembara, sapa sing bisa menehi srah-srahan putri dhomas cacah wolungatus bakal dadi bojone. Nalika lagi padha rembugan katungka sowane Bambang Sumantri. Bambang Sumantri matur arep suwita marang Prabu Harjuna Sasrabahu. Prabu Harjuna Sasrabahu gelem nampa suwitane Sumantri lamun dheweke bisa mupu sayembarane Dewi Citrawati.. Sumantri nyaguhi banjur budhal menyang Negara Magada.

Ing Negara Magada, wis akeh para raja lan satriya sing ngleboni sayembara. Padha-padha gedhe kekarepane, padha-padha ora gelem ngalahe wasana dadi perang rame. Pungkasane para raja lan satriya kalah kabeh karo Sumantri jalaran dheweke migunakake sanjata Cakra. Para raja telukan padha pasrah putri boyongan nganti cacah wolungatus. Sumantri klakon mboyong Dewi Citrawati kanthi srah-srahan putri dhomas cacah wolungatus.

Rumangsa bisa ngalahake ratu sewu negara, Sumantri dadi gumedhe, umuk, kemaki. Ing batin dheweke rumangsa menangan mula banjur thukul niyate arep nelukake Prabu Harjuna Sasrabahu. “Ratu sewu negara bae padha keyok kabeh karo aku, genea aku ndadak suwita marang Prabu Harjuna Sasrabahu? Kena ngapa ora tak telukake pisan dadi andhahanku?” ngono batine Sumantri kandha. Sumantri banjur nulis surat panantang marang Prabu Harjuna Sasrabahu lan dipasrahake marang patihe Prabu Harjuna Sasrabahu sing ndherekake lakune saka praja Maespati.

Prabu Harjuna Sasrabahu mung mesem nampa panantang saka Sumantri. Dheweke enggal methukake lakune Sumantri. Sumantri lan Prabu Harjuna Sasrabahu perang rame. Padha sektine, padha terngginase. Perange nganti pirang-pirang dina. Sumantri kekeselen banjur kepengin ngrampungi perange karo Prabu Harjuna Sasrabahu. Dheweke enggal ngetokake sanjata Cakra arep ditamakake marang Prabu Harjuna Sasrabahu. Sanjata Cakra kuwi sejatine duweke Prabu Harjuna Sasrabahu. Nalika lair Prabu Harjuna Sasrabahu wis nggawa sanjata Cakra, amarga dheweke sejatine titisane Bathara Wisnu. Nalika smana sanjata Cakra disilih pamane, Begawan Suwandhagni.

Weruh sanjata Cakra ing tangane Sumantri, sakala Prabu Harjuna Sasrabahu nesu. Prabu Harjuna Sasrabahu triwikrama utawa malih dadi buta gedhene sagunung. Sanjata Cakra disaut banjur diuntal. Buta ngamuk gereng-gereng arep ngremuk Sumantri sing kemaki. “Sumantri, kowe satriya picek, watekmu ala, melik barange liyan. Satriya wingi sore kemaki wani nantang Ratu Gustine. Tak remet pisan remuk kowe Sumantri!” Weruh Bathara Wisnu nesu, Sumantri ndheprok, lemes ora duwe daya. Nalika Sumantri disaut Brahala, Bathara Narada tumurun ngarcapada nyapih satriya loro. Buta lilih badhar dadi Prabu Harjuna Sasrabahu.

Sumantri banjur ditundhung lunga. Pasuwitane bisa ditampa maneh menawa dheweke bisa muter utawa mindhah Taman Siwedari menyang Negara Maespati. Taman Sriwedari kuwi taman ing kahyangan Nguntara Segara, kahyangane Bathara Wisnu. Sumantri sing wis ilang kasektene amarga koncatan sanjata Cakra banjur klunuh-klunuh lunga saparan-paran, karepe arep wadul bapake, Begawan Suwandhagni.

Lakune Sumantri kepethuk Raden Sukasrana sing nyusul lungane. Sumantri nyritakake kabeh lelakone marang Sukasrana. Sukasrana mesem krungu critane Sumantri.

“Nek mung utel aman we, ampang akang,” kandhane Sukasrana karo ngguyu ngakak.

“Tenan, Yayi? Kowe bisa muter Taman Sriwedari?” kandhane Sumantri.

“Isoh ae, Akang. Uwi ampang!”

“Adhiku, Dhi Sukasrana. Tulungana aku ya, Dhi!” kandhane Sumantri memelas.

“Aku isoh utel aman Iwedali ning ana alate, Akang.”

“Apa syarate, Dhi?”

“Aku engen elu owe, Akang. Aku elu uwita Abu Aluna Asa.”

“Kowe kepengin melu aku suwita Prabu Harjunasasra?”

“Iya, Akang.”

“Iya, Dhi. Angger si Adhi bisa muter Taman Sriwedari mesthi tak ajak suwita menyang Maespati.”

“Enan, Kang? Owe anji Kang? Owe ola apusi?”

“Iya Dhi, pun kakang janji ora bakal ngapusi!”

“Yoh, Akang. Entenana edhela ya?”

Sukasrana banjur muja semedi. Sanajan rupane ala nanging gedhe prihatine. Sedhela wae taman Sriwedari wis pindhah menyang alun-alun keraton Maespati, gawe gegere wong sanagara. Sawise klakon muter Taman Sriwedari, Sumantri ditampa suwita ing Negara Maespati dadi patih, aran Patih Suwanda. Sukasrana diajak Sumantri menyang Negara Maespati nanging dipenging ngetok, amarga Sumantri isin duwe adhi wujud buta cebol sing rupane nggilani. Sukasrana dikongkon manggon lan ndhelik ing sajroning taman.

Nalika Dewi Citrawati ninjo kahanane lan kaendahane Taman Sriwedari, dheweke njerit-jerit kamigilan weruh ana buta bajang ing jero taman. Dewi Citrawati banjur lapuran marang Prabu Harjuna Sasrabahu. Sang Prabu dhawuh marang Sumantri supaya nyingkirake buta bajang. Sumantri sing wis nggraita menawa buta sing dikarepake kuwi adhine, Sukasrana, banjur budhal mlebu taman.

Tekan ing jero taman, Sumantri nesu-nesu ngunek-ngunekake adhine sing medeni Dewi Citrawati. Sukasrana dikongkon bali menyang pertapan. Sukasrana ora gelem amarga wis dijanjeni dening Sumantri arep diajak suwita ing Negara Maespati. Sumantri gregeten. Sukasrana diagar-agari panah dikongkon bali. Sukasrana tetep ora gelem bali malah nyedhak nagih janjine Sumantri. Nganti suwe anggone eyel-eyelan, pungkasane panah mrucut saka tangane Sumantri lan nancep ing dhadhane Sukasrana. Sukasrana mati. Kuwandane ilang musna, ninggal sepata.

“Kakang Sumantri! Tega temen kowe karo aku, Kakang. Kowe mblenjani janji, Kakang. Aku ora trima. Utang pati nyaur pati. Eling-elingen mbusuk yen kowe perang tandhing karo ratu buta saka Ngalengka, ing kono tumekane piwalesku, Kakang. Wis kakang, tak enteni ing lawange surga.

Sumantri gela, Sumantri sedhih. Nanging kabeh mau barang wis kebacut. Katresnane marang adhine ilang amarga saka drajat lan pangkat. Wateke ala seneng nyidrani janji. Janji bekti marang ratu gustine, diblenjani. Janji nresnani adhine, diblenjani. Janji ngajak adhine, diblenjani. Kabeh mau mung amarga melik drajat pangkat lan kamukten. Besuk patine sumantri dikemah-kemah Prabu Rahwana ratu buta saka Ngalengkadiraja.

pambagyaharja temanten

Assalamu’alaikum Wr.Wb.

– Dhumateng panjenengan para pinisepuh, para sesepuh ingkang satuhu kula bekteni
– Sagunging para tamu kakung sumawana putri ingkang winantu ing karahayon
– Sarta para kadang werda muda ingkang tuhu pantes sinudarsana

Sakderengupin kula matur, sumangga panjenengan sedaya kula dherekaken monjuk puja-puji syukur wonten ngarsanipun Gusti Ingkang Maha Agung inggih awit peparing nikmat, taufik hidayah, sarta inayahipun, kula panjenengan sami saged kempal wonten adicara punika kanthi widada nir ing sambekala.

Wonten ing kalodhangan menika, keparenga kawula sawetawis paripaksa nggempil kamardikan panjenengan sami ingkang ketemben lelenggahan saha wawan pangandikan. Karana mestuti dhawuh kersanipun Bapa Aji Budi Harto, kinen matur pinangka talanging basa sulih sarira.

Ing madyaning pepanggihan menika, Bapa Aji Budi Harto lumantar kula ngaturaken sugeng rawuh dhumateng para tamu sedaya. Sudeng rawuh, sugeng lenggah. Mugi para rawuh kersa lenggah kanthi mardikaning penggalih. Ugi Bapa Aji Budi Harto saestu ngaturaken panuwun ingkang tanpa upami awit panjenengan sedaya kersa nglonggaraken wekdal kangge rawuh wonten adicara menika.

Inggih karana manunggaling cipta, rasa, karsa lan karyanipun, Bapa Aji Budi Harto ing kalodhangan menika netepi dharmaning asepuh, malakramakaken putra putrinipun ingkang sesilih Nak Ayu Fatimah, kadhaup

kaliyan Nak Bagus Radhitya, putra kakungipun Bapa Riswanto. Dene ijab qobul sampun kalampahan kalawau enjang, wanci tabuh 08.00 kanthi mboten wonten alangan setunggal punapa.

Karawuhanipun para lenggah sedaya, panjenenganipun Bapa Aji Budi Harto nyuwun donga pangestu saha peseksen dumateng para lenggah sedaya. Mugi-mugi temanten kekalih anggenipun bibar nggebyur bebrayan enggal dadoso kaluwarga ingkang Sakinah Mawadah Warahmah, enggalo pikanthuk tangsuling katresnan. Ingkang tembenipun saged migunani dumateng agami, tiyang sepuh, saha nagari.

Para rawuh kakung sumawana putri ingkang dahat kula bektosi, penejenenganipun Bapa Aji Budi Harto nyuwun mugio para lenggah sedaya kerso nyrantos pawiwahan punika wiwit purwa, madya, dumugi wasana. Panjeneganipun nyumanggaaken mugio para lenggah sedaya kersa ngedapi pasugatan ingkang cumawis, sak kawontenanipun.

Dumateng para rawuh sedaya, Bapa Aji Budi Harto nyuwun pangapunten menawi wonten kekiranganipun aruh, lungguh, suguh. Saha mbok bilih anggen kawula pribadi matur wonten galap gangsulipun atur karana kirang sesserepan saha andhaping pawiyatan, kula nyuwun lumunturing sih agunging samudro pangaksami.

Wassalamu’alaikum Wr. Wb.

suluk kidung kawedar

Bait 38 :

Ana peksi mangku bumi langit,
manuk iku endah warnanira,
sagara erob wastane,
uripe manuk iku,
amimbuhi ing jagad iki,
warnanipun sekawan,
sikile wawolu,
kulite iku sarengat,
getihipun tarekat ingkang sejati,
ototipun hakekat.

Artinya :

Ada burung memangku bumi langit,
burung itu indah rupanya,
bergelar laut pasang,
kehidupan burung tersebut,
melengkapi jagad raya,
memiliki empat warna,
berkaki delapan,
kulitnya adalah syariat,
darahnya tarekat sejati,
ototnya adalah hakikat.

Bait 39 :

Dagingipun makripat sejati,
cucukipun sejatining sadat,
eledan tokid wastane,
ana dene kang manuk,
pupusuhe supiyah nenggih,
amperune amarah,
mutmainah jantung,
luamah waduke ika,
manuk iku anyawa papat winilis,
nenggih manuk punika.

Artinya :

Dagingnya makrifat sejati,
sesungguhnya paruhnya adalah syahadat,
lidahnya disebut tauhid,
ada pun sang burung,
berhati nafsu supiyah,
empedunya nafsu amarah,
jantungnya mutmainah,
perutnya aluamah,
burung itu bernyawa empat,
demikianlah perihal burung tersebut.

Bait 40 :

Uninipun Jabaril singgih,
socanipun puniku kumala,
anetra wulan srengenge,
napas nurani iku,
grananipun tursina nenggih,
angaub soring aras,
karna kalihipun,
ing gunung arpat punika,
uluwiyah ing lohkalam wastaneki,
ing gunung manikmaya.

Artinya :

Wahyu yang disampaikan malaikat Jibril,
matanya berkilauan,
bermata rembulan dan mentari,
nafasnya itu nurani,
berhidung bukit tursina,
bernaung dalam sentuhan kelembutan,
telinganya dua,
berada di gunung arafah,
uluhiyyah di dalam kitab lauh mahfuzh qalam,
di gunung manikmaya.